ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (1771-1821)

...Η νέα αυτή αστική τάξη των εμπορευόμενων και των ναυτικών την περίοδο (1709 - 1774) τείνει προς την κοινωνική ηγεσία. Οι λόγιοι αναδεικνύονται μέσα από τις γραμμές της, ενώ συνάμα ανεξαρτητοποιούνται ως ένα βαθμό από την Εκκλησία: ενώ πριν η στρατολόγηση τους γίνεται με συντριπτική πλειοψηφία ανάμεσα στους κληρικούς, σ' αυτά χρόνια έχουν προέλευση κοσμική. Έτσι, ο τύπος του εμπόρου του ασχολούμενου με γενικά θέματα παιδείας, ο οποίος έχει ανησυχίες πνευματικές, καλλιεργεί με κάποιο τρόπο τις επιστήμες και τα γράμματα θα πάρει στο τέλος του 18ου αιώνα μια υπόσταση εντελώς αισθητή...
... Τα σχολεία και γενικότερα τα πνευματικά ιδρύματα πληθαίνουν. Μία σύγχρονη πηγή, ο λόγιος Αλέξανδρος Ελλάδιος, αναφέρει πως το 1714 λειτουργούσαν σχολεία σε όλον τον Ελλαδικό χώρο και εκδηλώνει την υπερηφάνεια για τους συμπατριώτες του στον τομέα της παιδείας. Επίσης στο τετράγλωσσο λεξικό που εξέδωσε το 1757 στην Βενετία, ο Γ. Κωνσταντίνου δίνει έναν κατάλογο όλων των σχολείων που λειτουργούσαν την εποχή εκείνη...