ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΗΘΗ

ΕΚΔΗΛΕΣ ΚΑΙ ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες οι κοινωνικοί ψυχολόγοι μελέτησαν και προσδιόρισαν μία κοινωνική ψυχολογία της μνήμης αποδεσμευμένη τόσο από μια ψυχολογίζουσα όσο και από μία κοινωνιολογίζουσα προσέγγιση. Η κοινωνική μνήμη προσλαμβάνεται ως ένα κοινωνιοψυχολογικό φαινόμενο στο οποίο εμπλέκονται τόσο γνωστικές και ψυχικές όσο και κοινωνικές διεργασίες. Στο πλαίσιο αυτό, κοινωνική μνήμη και κοινωνική λήθη συνθέτουν τις δύο όψεις της κοινωνικής σκέψης, μιας έκδηλης και μιας λανθάνουσας ή μιας εκούσιας και ακούσιας αναπαράστασης του παρελθόντος, που συμμετέχουν στη διαδικασία κοινωνικοποίησης και ιδεολογιοποίησης των κοινωνικών υποκειμένων.

Η μνήμη είναι ένας τρόπος διαχείρισης και ερμηνείας γεγονότων που έχουν συμβεί, φέρνοντας το παρελθόν στο παρόν με ενεργό τρόπο. Το παρελθόν επανερμηνεύεται με τα μάτια του παρόντος και το παρόν επηρεάζεται από το παρελθόν, ενώ μεταξύ τους δημιουργούνται συχνά συγκρούσεις στην προσπάθειά τους να κάνουν προβλέψεις για το μέλλον. Η χρήση του παρελθόντος καθορίζει το παρόν και αποθηκεύει το μέλλον. Η κοινωνική μνήμη είναι μία αναπαράσταση του παρελθόντος που αντανακλά την ταυτότητα του κοινωνικού υποκειμένου, ενώ αξιακό και κανονιστικό πλαίσιο του παρόντος καθορίζει τις στρατηγικές επιλογής του παρελθόντος. Οι στρατηγικές αυτές είναι ατομικές, κοινωνικές και ιστορικές και στη βάση τους οικοδομείται μία γέφυρα από «μνήμες» και «σιωπές» η οποία μας συνδέει με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Τα άτομα, οι ομάδες, οι κοινωνίες, τα έθνη επιλέγουν να θυμούνται και αποφασίζουν να λησμονούν. Η σιωπή ή η κοινωνική λήθη ορισμένων γεγονότων ή διαστάσεων του παρελθόντος δεν είναι λάθος, παρέκκλιση ή παραπλάνηση της κοινωνικής σκέψης, αλλά στρατηγικές οργανωμένης σκέψης. Στη μνήμη καταγράφονται τα γεγονότα που μας είναι αδιάφορα, μας στεναχωρούν, μας προσβάλλουν, μας ντροπιάζουν ή μας φαρμακώνουν. Αυτή είναι η κρυμμένη, λανθάνουσα κοινωνική μνήμη ή οποία χαρακτηρίζεται ως κοινωνική λήθη.