ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Ο Παρθενώνας αποτελεί για τον δυτικό κόσμο ένα αξεπέραστο πρότυπο ομορφιάς και αναλογιών. Και ως σήμερα ο λαμπρός ναός, ο αφιερωμένος στη θεά Αθηνά, ενσαρκώνει τα πολιτικά μας ιδεώδη, χρησιμεύοντας ως υπόδειγμα για τα πιο σεβαστά κοσμικά μας κτίρια. Ταυτίζονται όμως στ’ αλήθεια οι αξίες αυτών που έχτισαν τον Παρθενώνα με τις δικές μας;

Στο ανατρεπτικό αυτό βιβλίο, η βραβευμένη αρχαιολόγος Joan Breton Connelly θέτει υπό αμφισβήτηση τις πιο θεμελιώδεις πεποιθήσεις μας σε σχέση με τον Παρθενώνα και τη ζωή στην αρχαία Αθήνα και αναπαριστά την εξέλιξη της Ακρόπολης, του ιερού βράχου, από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τις ένδοξες μέρες της εποχής του Περικλή, παρουσιάζοντας μια πλειάδα ναών, με κορυφαίο ανάμεσά τους τον Παρθενώνα.

Εκεί που στέκεται ιδιαίτερα είναι στη θρυλική ζωφόρο, το μήκους 160 μέτρων ανάγλυφο που περιέβαλλε αρχικά το ανώτερο μέρος του ναού, προτού καταστραφεί εν μέρει από τους κανονιοβολισμούς των Βενετών (τον 17ο αιώνα) και προτού τα περισσότερα από τα κομμάτια που είχαν απομείνει μεταφερθούν στη Βρετανία (τον 19ο αιώνα), ως μέρος των «ελγινείων μαρμάρων». Η πελώρια αινιγματική πομπή της ζωφόρου -μια εκθαμβωτική παρέλαση ιππέων και πρεσβυτέρων, μουσικών και κορών- ταυτιζόταν, εδώ και πάνω από 200 χρόνια, με σκηνή από την ετήσια γιορτή της πόλης, της γενέτειρας της δημοκρατίας. Χάρη όμως σε μια χαμένη κάποτε τραγωδία του Ευριπίδη, η ανακάλυψη της οποίας στο περίβλημα μιας αιγυπτιακής μούμιας των ελληνιστικών χρόνων αποτελεί μία μόνο από τις συναρπαστικές περιπέτειες που ξετυλίγονται στις σελίδες του βιβλίου, η Connelly φέρνει στο φως ένα θαμμένο για πολύ καιρό νόημα, την ιστορία μιας ανθρωποθυσίας που τοποθετείται στα μυθικά χρόνια της ίδρυσης της πόλης. Σε μια κοινωνία προσηλωμένη στις λατρευτικές πρακτικές τόσο έντονα, που μας εκπλήσσει, η ιστορία αυτή βρισκόταν στον πυρήνα της έννοιας Αθηναίος.

Η Connelly αποκαλύπτει έναν κόσμο πολύ πιο πλούσιο μέσα σε αυτή την πόλη των φιλοσόφων, ορθολογιστών και ρητόρων, που κατά τις ευρέως διαδεδομένες ιδέες μας ήταν η Αθήνα. Έναν κόσμο όπου η σύγχρονη σύλληψη της δημοκρατίας θα ήταν απλώς ακατανόητη.