ΣΕΛΙΔΕΣ ΕΚ ΤΗΣ ΣΥΜΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ 1921-1924

Το κύριο μέρος των απομνημονευμάτων του Βαλιούλη αναφέρεται στα γεγονότα που σχετίζονται με τη δράση του λεγόμενου Δικαστηρίου της Ανεξαρτησίας, που λειτούργησε το 1921 στην Αμάσεια υπό την προεδρία του δικηγόρου και πρώην βουλευτή Εμίν Μπέη Γκαοετσιόγλου και καταδίκασε σε θάνατο με απαγχονισμό επίλεκτα μέλη της Αμισού και της Μερτζιφούντας. Ο ίδιος ο συγγραφέας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων, έχοντας συλληφθεί, δικαστεί και καταδικαστεί σε πολυετή κάθειρξη. Είχε προηγηθεί η δίκη τους στο Στρατοδικείο της Αμάσειας, όπου είχαν μεταφερθεί, και εν συνεχεία στο νεοσύστατο Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας, το οποίο επέβαλε θανατικές ποινές σε εξήντα εννέα άτομα που ήδη κρατούνταν και ερήμην σε άλλα τέσσερα, μεταξύ των οποίων και ο μητροπολίτης της Αμάσειας Γερμανός Καραβαγγέλης. Με το αιτιολογικό ότι «ότι οι παρόντες καί τινες των απόντων εσκέπτοντο και ενήργουν να ιδρύσουν Δημοκρατίαν του Πόντου, αποσπώντες μέγα τμήμα του Οθωμανικού Κράτους, από της Τραπεζούντος μέχρι του Ζογκουλδάκ και προς το εσωτερικόν μέχρι Σεβαστείας...». Αν και οι κατηγορίες ήταν νομικά ατεκμηρίωτες, οι συνθήκες της εποχής και τα σχέδια του κεμαλικού εθνικισμού οδηγούσαν χωρίς πολλές διαδικασίες στην εξόντωση της πολιτικής, κοινωνικής, πνευματικής και θρησκευτικής ηγεσίας των πραγματικών ή φαντασιακών εχθρών.