ΟΙ ΚΑΤΑΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

Το κλασικό πλέον, αλλά εξακολουθητικά επίκαιρο, έργο του Τοντόροφ, Οι καταχρήσεις της μνήμης, μας εμπνέει και μας προ[σ]καλεί να υπερβούμε την παθολογία που δημιουργεί η έλλειψη ισορροπίας στην οικονομία μνήμης και λήθης είτε υπό την έννοια του πληθωρισμού είτε υπό αυτή της ριζικής εξάλειψης και της απώθησης. Σε αυτό το πλαίσιο θελήσαμε να συμβάλουμε στον σχετικό προβληματισμό συγκροτώντας έναν τόμο με άξονα το θεμελιώδες δοκίμιο του γαλλοβούλγαρου στοχαστή. Τα κείμενα των ιστορικών Γιώργου Κόκκινου και Ζέτας Παπανδρέου επικεντρώνονται σε μια κριτική επισκόπηση των σπουδών της μνήμης και του τραύματος, αποτιμώντας πολιτικές και πρακτικές που εξακτινώνονται στο δημόσιο πεδίο, και στους τρόπους με τους οποίους η σύγχρονη ιστοριογραφία, φιλοσοφία, μουσειολογία και αρχιτεκτονική, όπως και οι νέες τεχνολογίες, προσεγγίζουν συνδυαστικά και αναπαριστούν το τραύμα της γενοκτονίας των Εβραίων.

Η ανάγνωση του κειμένου του Τοντόροφ σε αναφορά με τον υπομνηματισμό του και τα κείμενα που το πλαισιώνουν μας βοηθά να αντιληφθούμε ότι στη συζήτηση περί θυμάτων τραυματικών και επίμαχων ιστορικών γεγονότων έχει σημασία να σκεφτόμαστε πως τόσο οι ίδιοι οι επιζώντες τρομακτικών και αδιανόητων ανθρωπιστικών καταστροφών όσο και οι απόγονοί τους, απαιτώντας αλήθεια και δικαιοσύνη, μπορούν να γίνουν παραδείγματα μετασχηματισμού του πόνου και της οδύνης που τους κατατρύχουν και τους εγκλωβίζουν. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η διαχείριση της τραυματικής μνήμης καταργεί κάθε εννοιολόγηση που θεμελιώνεται στην ιεραρχία και στην κανονιστική μοναδικότητα, δημιουργώντας μια ενεργό και μαχόμενη ιστορική συνείδηση για την αποτροπή νέων δεινών.