Ο ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΝΕΥΡΩΤΙΚΟΥ Η ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΗ ΝΕΥΡΩΣΗ

Ο ατομικός μύθος του νευρωτικού ή ποίηση και ελευθερία στη νεύρωση ανήκει στη συλλογή «Παράδοξα του Λακάν» τίτλο που επέλεξε ο Ζακ-Αλέν Μιλέρ για μια σειρά αφιερωμένη κατ’ αρχάς σε ανέκδοτα κείμενα του Λακάν.

«Έμαθα ένα σωρό πράγματα από τον Κλωντ Λεβί-Στρως», λέει ο Λακάν. Κατ’ αρχάς ότι η συμβολική δομή κυριαρχεί. Δηλαδή; Το κοινωνικό, οι σχέσεις συγγένειας, η ιδεολογία, αλλά επίσης, για τον καθένα, η σχέση του με τον κόσμο, οι σχέσεις που προσφέρουν οι αισθήσεις του, το οικογενειακό του σύμπλεγμα. Στη συνέχεια ότι τα φαντασιακά σενάρια, δηλαδή οι μύθοι και οι τελετουργίες που εγκαθιδρύουν, είναι απαραίτητα για να καλύψουν τις αντιθέσεις της οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Τρίτο δίδαγμα: αυτά τα μορφώματα μετασχηματίζονται και αυτό γίνεται σύμφωνα με νόμους που είναι μαθηματικοί.

Ο Λακάν επενδύει αυτά τα διδάγματα στην ψυχανάλυση. Το υποκείμενο αντιμέτωπο με ένα πραγματικό που είναι αδύνατον να συμβολίσει παράγει ένα φαντασιακό σενάριο που φέρνει επί σκηνής μια συμπεριφορά με ένα ορισμένο ύφος που μπορεί να πάρει τη μορφή αληθινής τελετουργίας και μάλιστα να συνοδεύεται από ένα σύντομο παραλήρημα. Η αλληλοεπικάλυψη της φροϋδικής περίπτωσης του «Ανθρώπου με τα ποντίκια» με ένα επεισόδιο από τη νεότητα του Γκαίτε, το πάθος του για την όμορφη Φριντερίκε, επιτρέπει την ανάδειξη του τύπου της φαντασίωσης στον νευρωτικό: κάθε φορά που επιτυγχάνει να συμπέσει με τον εαυτό του, ο σεξουαλικός του παρτενέρ αναδιπλασιάζεται. Μόλις η ερωτική του ζωή ενοποιείται, εμφανίζεται τότε ένα ναρκισσιστικό διπλότυπο που ζει με εξουσιοδότηση στη θέση του.

Δύο άλλα κείμενα συμπληρώνουν την πασίγνωστη διάλεξη που δίνει τον τίτλο του στον παρόντα τόμο. Μια παρουσίαση για τη θρησκευτική λειτουργία του συμβόλου που αποτελεί ευκαιρία για έναν διασκεδαστικό διάλογο με τον Μιρσέα Ελιάντ και μια ερώτηση που τέθηκε στον Κλωντ Λεβί-Στρως για τη σχέση των μύθων με τη συγκεκριμένη δομή των πρωτόγονων κοινωνιών.

Ζακ-Αλέν Μιλέρ