Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

ΝΕΟΛΟΓΙΚΑ ΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΑ ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Ο Καζαντζάκης άρχισε να συλλέγει δημοτικές λέξεις από την αρχή της καριέρας του. Συνήθιζε να πηγαίνει σε χωριά με ένα σημειωματάριο και ένα μολύβι στο χέρι και να ρωτά πώς έλεγαν το κάθε λουλούδι. Αφότου είχε ήδη ξεκινήσει να συγγράφει την "Οδύσεια", συνέχιζε αδιαλείπτως να στέλνει επιστολές στον Πρεβελάκη για να του πει οτιδήποτε έβρισκε. Ήλπιζε ότι όταν θα επέστρεφε στην Ελλάδα θα μπορούσαν να ταξιδέψουν μαζί στα νησιά, καθώς έλεγε, για «να λεηλατούμε» λέξεις. Το 1932 ευχαρίστησε τον Πρεβελάκη για μια λέξη, προσθέτοντας: «τη μεταχειρίστηκα αμέσως». Όμως, αυτή η λέξη διατηρείται στο έπος του Καζαντζάκη με χιλιάδες άλλες δημοτικές λέξεις που, όπως συναρπαστικά ανακάλυψε ο Νίκος Μαθιουδάκης, ακόμη δεν βρίσκονται καταγεγραμμένες στα νεοελληνικά λεξικά, παρόλο που σήμερα πια έχουμε ορισμένα εξαιρετικά λεξικά της δημοτικής.

Συνεπώς, η αξία της διδακτορικής διατριβής του Νίκου Μαθιουδάκη είναι πολλαπλή και ως γλωσσολογική μελέτη και ως εν δυνάμει καζαντζακικό λεξικό, καθιστώντας απολύτως επιβεβλημένη την τωρινή έκδοσή της ως μονογραφία για το ευρύ αναγνωστικό κοινό, διότι αφενός τεκμηριώνει την ακατάπαυστη παρόρμηση του Καζαντζάκη -την αντοχή του- να διατηρήσει τον πλούτο και την ποικιλία της ελληνικής δημοτικής, καθώς όμως και την επιστημονική αντοχή και φροντίδα του ίδιου του Μαθιουδάκη -τον άθλο του- να ασχοληθεί με το καζαντζακικό έπος, και αφετέρου διευκολύνει, κατά κάποιο τρόπο, την ακριβή επαναμετάφραση των υπόλοιπων μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων του Καζαντζάκη που μεταφράστηκαν από ανθρώπους που δεν γνώριζαν ελληνικά. Η μελέτη του Νίκου Μαθιουδάκη μας προσκαλεί να δούμε το έπος του Νίκου Καζαντζάκη, την "Οδύσειά" του, ως ένα φαινόμενο το οποίο αποκαλύπτει μια ιδιαίτερη δεξιοτεχνία που περιλαμβάνει την ιστορία, την αρχαία τέχνη, την πολιτική, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία και άλλα πολλά, όλα αυτά όμως «υποταγμένα» στη ... γλώσσα.