ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (2 ΤΟΜΟΙ)

Το δίτομο αυτό έργο έρχεται να καλύψει ένα κενό στη νεοελληνική γλωσσική βιβλιογραφία.

Πράγματι, ήταν αισθητή η απουσία μιας επιστημονικής περιγραφής, στα ελληνικά, των διαφόρων γλωσσών της ηπείρου μας σε μια εποχή που οι επαφές μεταξύ των λαών της καθημερινά πολλαπλασιάζονται.

Τα διάφορα διδακτικά εγχειρίδια - μέθοδοι, με ή χωρίς δίσκους ή κασέτες, που κυκλοφορούν στο εμπόριο αφορούν μόνο σε πέντε ή έξι κύριες ευρωπαϊκές γλώσσες, ενώ τα ποικίλα μικρά ή εκτενέστερα τουριστικά φρασεολόγια - γλωσσάρια που έχουν δει το φως παρέχουν ατελή εικόνα των γλωσσών που «διδάσκουν», είναι συνήθως προχειρογραμμένα και υπεραπλουστευμένα ως προς την παρουσίαση όχι μόνο της προφοράς, αλλά και της γραμματικής, δίνοντας έτσι ατελή και συγκεχυμένη γλωσσική εικόνα των διαφόρων γλωσσών.

Αναλαμβάνοντας την συγγραφή του βιβλίου αυτού είχαμε πλήρη συναίσθηση της δυσκολίας του εγχειρήματος, την οποία όμως φροντίσαμε να αμβλύνουμε κατά το δυνατόν. Σκοπός μας ήταν να παρουσιάσουμε στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό κατά τρόπο εύληπτο, χωρίς αυστηρά επιστημονική μορφή και ορολογία, την ιστορία, την φυσιογνωμία, τις ιδιαιτερότητες και την πολιτιστική σημασία των ευρωπαϊκών γλωσσών και συγχρόνως να διαλύσουμε τις πλάνες που επικρατούν σε πολλούς αναφορικά με ορισμένες ευρωπαϊκές γλωσσικές καταστάσεις από άγνοια της ιστορικής πραγματικότητας.

Στην προσπάθειά μας αυτή στηριχτήκαμε στο υλικό που παρέχουν τα διάφορα ξενόγλωσσα βοηθήματα (ιδίως ως προς τα παραδείγματα που διευκρινίζουν τα γλωσσικά φαινόμενα), στην προσωπική μας πείρα από την πολυετή ζωντανή επαφή μας με ποικίλα ευρωπαϊκά ιδιώματα και στο υλικό που καταγράψαμε προσωπικά σε διάφορες χώρες κατά την περίοδο της συνεργασίας μας στον «Γλωσσικόν ’τλαντα της Ευρώπης» που παρασκευάζετο στη Μιμέγκη της Ολλανδίας.

Στη φύση των πραγμάτων οφείλονται η ανομοιομορφία που παρατηρείται στα κεφάλαια του βιβλίου ως προς την έκτασή τους και τη διάταξη της ύλης, καθώς και οι αναπόφευκτες επαναλήψεις. Έτσι, γλώσσες με μεγάλη ιστορική παράδοση και ακτινοβολία, αλλά και με πλούσιο φωνητικό και γραμματικό διάκοσμο (όπως η γαλλική, η ιταλική, η γερμανική κ.ά.), καλύπτουν πολύ περισσότερες σελίδες από όσες καλύπτουν γλώσσες με μικρότερο βίο ή με πτωχότερο γραμματικό σύστημα (π.χ. η φιλανδική ή η αγγλική) ή τα δευτερευούσης πολιτιστικής σημασίας ιδιώματα (π.χ. η κασουβική διάλεκτος και τα λατινογενή ιδιώματα της Βαλκανικής).

Αρκετές πάντως σελίδες αφιερώθηκαν στην παρουσίαση σημαντικών, αλλά δυστυχώς όχι πολύ διαδεδομένων στη χώρα μας γλωσσών (π.χ. πορτογαλικής, σουηδικής, ολλανδικής, πολωνικής κ.ά.), καθώς και γλωσσών ή διαλέκτων των οποίων την ύπαρξη γνωρίζουν μόνον οι ειδικοί (π.χ. γαλικιανής, ραιτορομανικής, φρισικής, φεροϊκής, λουσατικής, σαρδηνιακής κ.ά.).

Στην περιγραφή των γλωσσών ακολουθήθηκε, με λίγες αποκλίσεις, ο συνηθισμένος στα γλωσσολογικά συγγράμματα τρόπος: ιστορία της γλώσσας - πρώτα κείμενα - φθογγολογία (φωνητική/ φωνολογία) - γραφή της γλώσσας - μορφολογία - σύνταξη -λεξιλόγιο.

Καινοτομία του έργου αποτελεί η προσθήκη παραγράφων για το ονοματολογικό της κάθε γλώσσας και η εκτενής αναφορά των διαγλωσσικών σχέσεων, όπου υπάρχουν (ακτινοβολία της γλώσσας έξω από τον κύριο γεωγραφικό της χώρο).
Σε μερικές γλώσσες δίνονται και πρακτικής φύσεως πληροφορίες και τονίζονται οι τυχόν ιδιαιτερότητές τους ως προς την έκφραση ορισμένων εννοιών.
Αποφύγαμε τις πολλές υποσελίδιες βιβλιογραφικές παραπομπές που θα φόρτωναν πολύ τις σελίδες ενός βιβλίου που θέλει να έχει εκλαϊκευτικό χαρακτήρα. Εκτενής βιβλιογραφία έχει προστεθεί στο τέλος του κάθε τόμου για τους αναγνώστες που επιθυμούν να διευρύνουν τις γνώσεις τους πάνω σε επί μέρους θέματα των διαφόρων γλωσσών.
Το χαρτογραφικό παράρτημα κάθε τόμου παρέχει μια εποπτική εικόνα γλωσσογεωγραφικών φαινομένων που αναπτύσσονται στα επί μέρους κεφάλαια του έργου, ενώ οι πίνακες διαφόρων γλωσσικών φαινομένων και των ευρωπαϊκών αλφαβήτων που έχουν επισυναφθεί στο τέλος του δευτέρου τόμου ανακεφαλαιώνουν σχετικές πληροφορίες κατάσπαρτες στα επί μέρους κεφάλαια του έργου.