ΑΝΑΤΟΛΗ-ΔΥΣΗ

Η Δύση ανέκαθεν ταύτιζε τον ηρωικό αγώνα της μικρής Ελλάδας κατά της περσικής αυτοκρατορίας με το σύμβολο της ηθικής και πολιτισμικής υπεροχής έναντι του δεσποτισμού της Ανατολής. Ωστόσο, εκείνοι οι πόλεμοι δεν αποτελούσαν παρά μόνο την στιγμιαία περίοδο μιας χιλιετούς σχέσης, η οποία και αποτυπώνεται εδώ, σε πρωτότυπη και πρωτοποριακή μορφή, με τη γραφίδα ενός από τους σημαντικότερους αρχαιολόγους του κόσμου. Μεταξύ Ανατολής και Δύσης φαίνεται ότι υπήρχε ανέκαθεν μια πραγματική σύγκρουση πολιτισμών. Στο συλλογικό μας φαντασιακό, οι Περσικοί Πόλεμοι συμβολίζουν εδώ και αιώνες ακριβώς αυτό: την αιώνια πάλη ανάμεσα στον ανατολίτικο δεσποτισμό και την ελευθερία της Δύσης. Αρκεί να αναλογιστούμε μόνο τους 300 των Θερμοπυλών που αντιστάθηκαν ηρωικά στην εισβολή της τεράστιας στρατιάς του Μεγάλου Βασιλιά.

Αντίθετα για πολλές χιλιετίες, ξεκινώντας από τους αρχαιότατους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας, η (ευρωπαϊκή) Δύση μας ήταν ένα είδος προσαρτήματος του μεγάλου ανατολίτικου (ασιατικού) συμπλέγματος. Ακόμα και την εποχή των Περσικών Πολέμων η μεγάλη αυτοκρατορία έβλεπε την Ελλάδα σαν ένα περιθωριακό πρόβλημα. Ήταν, ακριβώς εκείνοι οι πόλεμοι που άλλαξαν τους συσχετισμούς των δυνάμεων: η έκβασή τους έδωσε στην Ελλάδα τη δύναμη όχι μόνο να αντισταθεί, αλλά να αντιδράσει και τελικά να επικρατήσει. Με δεδομένη την τεράστια διαφορά της στρατιωτικής ισχύος, του δημογραφικού πλαισίου, και της κυρίαρχης παράδοσης, μεταξύ της μεγάλης αυτοκρατορίας και της μικρής Ελλάδας, ήταν προφανές για τον δυτικό κόσμο να χτίσει τη δική του εικόνα ως ποιοτικά ανώτερης, αναδεικνύοντας τις αξίες της δημοκρατίας κατά του ανατολίτικου δεσποτισμού, των ελευθεριών κατά της γενικευμένης υποτέλειας, και της ατομικότητας κατά της εθνικής υποταγής.

Στο βιβλίο «Ανατολή – Δύση» ο Ιταλός ιστορικός Mario Liverani εστιάζει στην αλληλεπίδραση μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού κόσμου, στη βίαιη αναμεταξύ τους σύγκρουση και στις κοσμοϊστορικές συνέπειες που προέκυψαν απ’ αυτή τη θυελλώδη επαφή.