ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

Οι πολύ σύγχρονοι και (μετα)μοντέρνοι όροι «αφήγημα» και «αφήγηση» έχουν, όπως συνήθως συμβαίνει, αρχαία προέλευση. Η «αφήγησις» συναντάται κυρίως στους αλεξανδρινούς γραμματικούς και ρήτορες, ενώ το «αφήγημα» σε συγγραφείς της χριστιανικής εποχής. Οι δύο όροι στην εποχή μας συχνά χρησιμοποιούνται ως ταυτόσημοι και όχι μόνο στην καθομιλουμένη: εμφανίζονται στο λεξιλόγιο της ρητορικής ακόμα και των πολιτικών και των δημοσιογράφων. Στη σύγχρονη θεωρία λογοτεχνίας το αφήγημα ορίζεται ως το αποτέλεσμα της αφηγηματικής πράξης, συνήθως του πεζού λύγου, η έκθεση ή εξιστόρηση πραγματικών ή φανταστικών γεγονότων• η αφήγηση σχεδόν ομοίως, ως η έκθεση πραγματικών ή φανταστικών γεγονότων με ορισμένο τρόπο: προφορικό ή γραπτό λόγο, εικόνα, κίνηση. Αντιστοιχούν το μεν αφήγημα στον γαλλικό όρο recit, ενώ η αφήγηση στον narration. Γενικά, δίχως η ταύτιση να είναι αδόκιμη, αφήγηση μπορεί να ορισθεί ως η διαδικασία του αφηγείσθαι και αφήγημα ως το τελικό προϊόν, συνήθως του γραπτού λόγου, ο οποίος όμως μπορεί να αναπαραχθεί και προφορικά. Η κάπως υποκειμενική αυτή αντίληψη, επιτρεπτή στη λογοτεχνία, έχει εμφανισθεί και στην ιστοριογραφία του δεύτερου μισού του 20ού αι. και εφεξής.

Η ελληνική θεατρολογία, παρότι έχει ήδη εμπλουτισθεί με έναν ικανό αριθμό μονογραφιών και σφαιρικών μελετών, εξακολουθεί να έχει ανάγκη από έρευνα και μελέτη πηγών. Ως πηγές νοούνται βέβαια τα αρχεία, τα αδημοσίευτα λανθάνοντα έργα, ο περιοδικός και ημερήσιος Τύπος, τα απομνημονεύματα, πίνακες, γλυπτά, επιγραφές, αλλά και οι μαγνητοσκοπήσεις πλέον στη σύγχρονη εποχή. Τα εστιασμένα σε κάποιο θεατρικό φαινόμενο μελετήματα θα μπορούσαν να ιδωθούν ως επιμέρους «αφηγήσεις»-συμβολές στη σύνθεση της συνολικής εικόνας, του σφαιρικού «αφηγήματος». Στον παρόντα τόμο έχουν συγκεντρωθεί έντεκα μελετήματα από τις έρευνες της συγγραφέως των τριών τελευταίων ετών.