ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΙΔΕΩΝ

Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει κείμενα που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία στο διάστημα από το 1993 έως το 2010. Μεταξύ του 1993 και του 2010 συντελέστηκαν σημαντικές αλλαγές, που επαναπροσδιορίζουν τους όρους της θεωρητικής και πολιτικής συζήτησης. Το 1993 απέχει λίγα μόλις χρόνια από το ιστορικό ορόσημο του 1989. Το 2010 δεν είναι μακρινό από το 2008, από τη χρονιά που ξέσπασε η μεγάλη οικονομική κρίση. Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της δημόσιας συζήτησης σε αυτές τις τελευταίες δυο δεκαετίες υπήρξε η τάση για μια βαθμιαία αποπολιτικοποίηση.

Η κρίση των ιδεολογιών που κυριάρχησαν στις συγκρούσεις του εικοστού αιώνα τροφοδότησε μια σειρά από (μεταϊδεολογικούς) κοινούς τόπους. Επικράτησε έτσι η πεποίθηση ότι η πολιτική δεν μπορούσε και δεν έπρεπε πλέον να προτείνει μεγάλες ιδέες και φιλόδοξα σχέδια, ούτε να ασχολείται με τη θεμελίωση ισχυρών συλλογικών ταυτοτήτων? ότι η πολιτική δράση περιορίζεται ουσιαστικά σε τεχνικές λειτουργίες ή, στην καλύτερη περίπτωση, σε καλή και αποτελεσματική διαχείριση? ότι η οικονομία είναι ένα είδος «φυσικού» και απρόσωπου μηχανισμού, που λειτουργεί με δικούς του κανόνες και αυτοματισμούς, οι οποίοι ξεφεύγουν από την ανθρώπινη βούληση και απόφαση? ότι η «μεγάλη πολιτική» (για να θυμηθούμε μια γκραμσιανή διάκριση) έχει κατά κάποιον τρόπο εξαντληθεί, και μαζί με αυτήν έχουν εκλείψει και οι ελπίδες των υποτελών τάξεων για κοινωνική χειραφέτηση.

Η επικράτηση αυτής της μεταπολιτικής ιδεολογίας προετοίμασε διανοητικά το έδαφος για τη σταδιακή διάβρωση όλων όσα είναι «δημόσια», για τον αποικισμό της επιθυμίας και του φαντασιακού των ανθρώπων από την καταναλωτική κοινωνία και από τα είδωλα του θεάματος, για εκείνη την αποξήρανση των ριζών της δημοκρατικής ζωής που μετέτρεψε τη δημόσια σφαίρα σε θέαμα και τον λαό σε «κοινό».

Τα κείμενα που συγκεντρώνει αυτός ο τόμος εκφράζουν, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, την άρνηση του γράφοντος να συμφιλιωθεί με αυτό το διαζύγιο πολιτικής και ιδεών, το οποίο καταλήγει να μας αφοπλίζει μπροστά στις δοκιμασίες που μας περιμένουν. Τα κείμενα αυτά δεν έχουν άλλη φιλοδοξία από το να λειτουργήσουν σαν «αστερίσκοι», οι οποίοι παραπέμπουν τον αναγνώστη στις αρχικές πηγές που τα ενέπνευσαν. Χωρίς να υπηρετούν κάποιο ενιαίο συγγραφικό σχέδιο ή να συγκροτούν μια οργανική ενότητα, συνδέονται ωστόσο μεταξύ τους από τη βούληση για διερεύνηση -μέσα από την περιδιάβαση σε τόσο ετερόκλητες πηγές- των προϋποθέσεων και των ορίων του κριτικού στοχασμού καθώς και των δυνατοτήτων της πολιτικής πράξης.