ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΠΕΝΤΕ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ

Οι φιλοσοφικοψυχαναλυτικές διαλέξεις και παραδόσεις του Marcuse, που παρουσιάζονται εδώ, έχουν ως προϋπόθεσή τους το έργο του Έρως και πολιτισμός, το οποίο είχε μεν τη μεγαλύτερη απήχηση από τα έργα του, συνάντησε δε και τις μεγαλύτερες αντιστάσεις. Ορθά αυτό το έργο του χαρακτηρίστηκε στη διεθνή βιβλιογραφία ως η δική του Διαλεκτική του διαφωτισμού, καθ' όσον σ' αυτό αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητα του Marcuse στο πλαίσιο της κλασικής Κριτικής Θεωρίας και, ειδικότερα, ως προς το πρόταγμα ψυχανάλυση και κοινωνία. Επίσης, δικαίως εντάσσεται ο Marcuse στην πρώτη τριάδα των κορυφαίων θεωρητικών της κλασικής Κριτικής Θεωρίας μαζί με τους Horkheimer και Adorno.

Ο γενικός τίτλος "Πέραν της αρχής της πραγματικότητας", που αντλείται από το ευρισκόμενο στα Κατάλοιπα του Marcuse κείμενο, είναι ταυτόσημος με τον γενικό τίτλο του δεύτερου μέρους -Beyond the reality principle- του χαρακτηριστικότερου έργου του Marcuse Έρως και πολιτισμός και αντιπροσωπεύει τη συνολική εργασία του στο πρόταγμα ψυχανάλυση και κοινωνία. Η αναδιάταξη της σειράς των κειμένων των παραδόσεων και διαλέξεων στην παρούσα έκδοση υπακούει στη λογική και νοηματική σειρά των διαλέξεων έχοντας ως βάση το πλαίσιο: θεωρία, ουτοπία, πολιτική, ή θεωρία, στόχος, πραγματοποίηση. Σ' αυτό το πλαίσιο τίθεται πρώτα η διάλεξη με τον τίτλο "Πέραν της αρχής της πραγματικότητας", η οποία συνοψίζει το κύριο έργο του Marcuse Έρως και πολιτισμός. Τα δύο επόμενα κείμενα του Marcuse -η παράδοση "Θεωρία των ορμών και ελευθερία" και η διάλεξη "Η ιδέα της προόδου στο φως της ψυχανάλυσης"- είναι χρονικά μεταγενέστερα του Έρως και πολιτισμός, όμως εξακολουθούν αφενός να εντάσσονται στο πρόταγμα ψυχανάλυση και κοινωνία συμπυκνώνοντας σε οξυμένη μορφή τις πλέον σημαντικές θέσεις του από το Έρως και πολιτισμός, αφετέρου προεξοφλούν μοτίβα της ύστερης θεωρίας του για τον μονοδιάστατο άνθρωπο.

Οι δύο τελευταίες διαλέξεις της έκδοσης -"Το τέλος της ουτοπίας" και "Το πρόβλημα της βίας στην αντιπολίτευση"- κατάγονται από την εποχή δραστηριοποίησης των απελευθερωτικών κινημάτων του Τρίτου Κόσμου και του κινήματος εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, που συνδέθηκαν άρρηκτα με τη σπουδαστική εξέγερση του 1968. Εν αντιθέσει προς την πρωτότυπη γερμανική έκδοση Ψυχανάλυση και πολιτική στην προκειμένη έκδοση αλλάζει η σειρά των δύο τελευταίων διαλέξεων του Marcuse. Μετά τη διάλεξη "Το τέλος της ουτοπίας" έρχεται λογικά και νοηματικά η διάλεξη "Το πρόβλημα της βίας στην αντιπολίτευση", στην οποία ο Marcuse πιάνει το νήμα των σκέψεων από εκεί που το άφησε στην προηγούμενη διάλεξη, δείχνοντας έναν πιθανό δρόμο για την πραγματοποίηση της ουτοπίας του, αφού αυτή, σύμφωνα με τη διάλεξη "Το τέλος της ουτοπίας", μπορεί πλέον να πραγματοποιηθεί, γι' αυτό δεν είναι ουτοπία. Αυτή ήταν άλλωστε και η λογική και χρονολογική σειρά των διαλέξεων στην πρωταρχική τους έκδοση.