ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΣΜΟ

Ο ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ MAX HORKHEIMER

Η μελέτη αυτή επιχειρεί να ανασυγκροτήσει κριτικά τη φιλοσοφική τοποθέτηση του Μαξ Χορκχάιμερ στη δεκαετία του 1930 υπό το φως των σύγχρονων προβλημάτων και συζητήσεων. Ο Xορκχάιμερ ήλπιζε να πετύχει την ανανέωση της χειραφετητικής θεωρητικής εργασίας και, κατ' επέκταση, της αντίστοιχης πολιτικής πρακτικής, μέσα από μια εναλλακτική αντίληψη της επιστήμης. Αυτήν υπηρετούσε το πρόγραμμα μιας διεπιστημονικής έρευνας των κοινωνικών συνθηκών του ύστερου καπιταλισμού, με στόχο μια ολιστική θεωρία του συγκεκριμένου κοινωνικού σχηματισμού, που θα αντλούσε γνώσεις από τις επιμέρους εξειδικευμένες επιστήμες. Ο ριζοσπαστισμός της πρώιμης σκέψης του Χορκχάιμερ την κάνει να διατηρεί την επικαιρότητά της, δίνοντάς μας κριτικά ερεθίσματα για παραπέρα στοχασμό και αναθεώρηση ορισμένων από τα νέα αυτονόητα, τα οποία παρήγαγε η γλωσσοθεωρητική μετεξέλιξη της κριτικής θεωρίας από τη δεκαετία του '70 μέχρι σήμερα.

Το πρώτο κεφάλαιο παρακολουθεί τη διπλή αντιπαράθεση του Xορκχάιμερ με τη μεταφυσική και το θετικισμό. Αυτό επιτρέπει να εξεταστούν στο δεύτερο κεφάλαιο οι γενικές γραμμές της «υλιστικής γνωσιοθεωρίας» του Xορκχάιμερ: το ζητούμενο είναι εδώ μια διαλεκτική θεώρηση της συνάφειας ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Αυτή η φιλοσοφική-γνωσιοθεωρητική τοποθέτηση επιχειρεί να υπερβεί παραγωγικά τα κλασικά διλήμματα «θεμελιωτισμός-σκεπτικισμός», «ορθολογισμός-σχετικισμός» κ.λπ., με έναν τρόπο που παραμένει πάντα επίκαιρος για την κοινωνική φιλοσοφία. Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο δίνεται το περίγραμμα του προγράμματος μιας «διεπιστημονικής κοινωνικής έρευνας», το οποίο εφάρμοσε ο κύκλος του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας κατά τη δεκαετία του '30.