ΠΑΣΟΚ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ, ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

Στην τρέχουσα, κυρίαρχη φιλολογία περί λαϊκισμού, συντρέχει μια ουσιοκρατική θεώρηση, η οποία εντοπίζεται ευκρινώς στον επιστημονικό λόγο. Παρά την ποικιλία που διαπιστώνεται πως εμφανίζει, ο λαϊκισμός προσεγγίζεται ως παρέκκλιση, παραφθορά, ακρότητα, απατηλή υπόσχεση, κακή δημαγωγία ή δόλια πολιτική, η οποία υπάρχει αντικειμενικά και αναμένει απλώς τους εκάστοτε φορείς της ώστε να τεθεί σε κίνηση, να ασκηθεί. Υποστηρίζεται πως υπάρχει «αντικειμενικά» μια «πρέπουσα» πολιτική και μια «λαϊκιστική» πολιτική που αντιδιαστέλλεται προς αυτήν. Ο επιστημονικός λόγος, στο πλαίσιο αυτό, στοχεύει να εντοπίσει, κατατάξει, ταξινομήσει και περιγράψει τις διάφορες ποικιλίες του «λαϊκιστικού φαινομένου», να καταγράψει την έκταση της προσβολής ενός πολιτικού φορέα από την «ασθένεια» του λαϊκισμού, να προειδοποιήσει για την πολιτική του επικινδυνότητα και αντιδημοκρατική του επίπτωση. Με τον τρόπο αυτό, η πολιτική λειτουργία του επιστημονικού λόγου ταυτίζεται με εκείνη του πολιτικού.

Βασική θέση, στην ανάλυση που ακολουθεί, είναι ότι ο λαϊκισμός δεν συνιστά αντικειμενικό και δοσμένο μέγεθος, μια πραγματικότητα που αναμένει από τον επιστημονικό λόγο να ανακαλύψει την «αλήθεια» του: να τον περιγράψει, αναλύσει και, γενικώς, να φέρει στην επιφάνεια την ουσία και τα βασικά χαρακτηριστικά του, ως ιδιαίτερο είδος πολιτικής ρητορικής, οργάνωσης, λόγου, λογικής, ιδεολογίας ή πρακτικής. Η απόπειρα οντολογικής διευθέτησης του λαϊκισμού αντικαθίσταται, στην παρούσα εργασία, από μια οπτική που δεν τον συλλαμβάνει ως κάτι που «είναι», αλλά ως κάτι που (λέγεται πως) «συμβαίνει», ως κάτι που (λέγεται πως) «γίνεται». Το συμβαίνον-λαϊκισμός, εν προκειμένω, ως «κάτι» που υποτίθεται πως χαρακτηρίζει ένα είδος πολιτικής θεώρησης και πρακτικής, (ανα)παράγεται, ως ρητορική, στο πλαίσιο μιας δημόσιας συζήτησης που του προσδίδει και τα επιμέρους νοηματικά του περιεχόμενα. Ο λαϊκισμός και το νόημά του δεν υπάρχουν έξω από αυτή τη (δημόσια) συζήτηση, κι εάν, ενδεχομένως, εμφανίζεται ως «αντικειμενική πραγματικότητα», «δοσμένη» πολιτική πρακτική, οργάνωση και ιδεολογία, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πραγματικά ως παραδοχή και ισχυρισμός στο πλαίσιο, ακριβώς, αυτής της (ιστορικής) συζήτησης.