ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ

Για τον Οιδίποδα σκέφτομαι ακόμα κατά πόσο η εν γένει στάση του είναι αλαζονική. Σε πρώτη ανάγνωση, θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε αλαζόνα από τη συμπεριφορά του απέναντι στον Τειρεσία και στη συνέχεια στον Κρέοντα, τους οποίους κατηγορεί ευθέως και χωρίς να κομίζει αποδείξεις. Και το κάνει αυτό αυθαίρετα, ως ισχυρός, με τη δύναμη που του δίνει το βασιλικό του αξίωμα. Βεβαίως η ολέθρια αποκάλυψη της αλήθειας τον συντρίβει και τον προσγειώνει σε ολοκληρωτική ταπείνωση. Σε δεύτερη ανάγνωση, περισσότερο αλαζονική (που συνιστά ίσως και ύβριν) μου φαίνεται η ενσυνείδητη απόπειρα του ήρωα να προλάβει ή και να ματαιώσει την εκπλήρωση του χρησμού. Γι' αυτό άλλωστε, μόλις έμαθε τον χρησμό, έφυγε από την Κόρινθο και πήρε τον δρόμο για τη Θήβα. Σε αυτή την περίπτωση ο Οιδίπους παρεμβαίνει στο έργο των θεών, όχι ερμηνεύοντας το σενάριο-βούληση της υπέρτατης δύναμης, αλλά επιχειρώντας να το τροποποιήσει ή και να το υπονομεύσει πλήρως. Ο συλλογισμός αυτός με οδηγεί σε μιαν άλλη υπόθεση: πως ο Οιδίπους κατά βάθος γνωρίζει ότι εντέλει δεν μπορεί να εναντιωθεί στη βούληση των θεών και συνειδητά χρωματίζει με τις δικές του πράξεις αυτό που προορίζεται άνωθεν να συμβεί. Ο θνητός δηλαδή έχει ελεύθερη βούληση να οργανώσει τη ζωή του και να της δώσει διάφορες κατευθύνσεις, σε καμία όμως περίπτωση δεν του επιτρέπεται να αιφνιδιάσει ή να ματαιώσει ειλημμένες των θεών αποφάσεις.

Στον Οιδίποδα έχουμε από τη μία μεριά την αμετάκλητη απόφαση των θεών να τιμωρήσουν στο πρόσωπο του Οιδίποδα ένα προπατορικό αμάρτημα του Οίκου των Λαβδακιδών, κι από την άλλη τη σχετικώς ελεύθερη βούληση του Οιδίποδα να αυτοσχεδιάσει την ενδιάμεση πορεία του μέχρι να οδηγηθεί αρχικά στην πατροκτονία και αμέσως μετά στην αιμομιξία με τη μητέρα του. Δύο πράξεις που θα τον μεταβάλουν από έξυπνο άνθρωπο και ισχυρό βασιλιά σε αποτρόπαιο μίασμα που καταστρέφει την πόλη του. Τελικά προκύπτει το ερώτημα: πόσο απόλυτο και δεσμευτικό είναι το σχέδιο των θεών και πόσο ελεύθερη είναι η ελεύθερη βούληση του θνητού ήρωα; Δηλαδή τι περιθώρια κινήσεων έχει ο άνθρωπος απέναντι στη βούληση;