ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ

Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ

Στο ’ουσβιτς βλέπουμε μια γενοκτονία στην οποία το φυλετικό μίσος ήταν ουσιαστικά το ένα και μοναδικό κίνητρο, και πραγματοποιήθηκε ανεξάρτητα από κάθε οικονομικό, πολιτικό ή στρατιωτικό παράγοντα. Στο ’ουσβιτς βλέπουμε επίσης μια κατεξοχήν σύγχρονη γενοκτονία. Εάν το φυλετικό μίσος ήταν η πρώτη της αιτία, νομιμοποιημένη από μια ιδεολογία που επικαλούνταν την αυθεντία της επιστήμης, η εκτέλεσή της απαιτούσε διοικητικές, τεχνικές και βιομηχανικές δομές: κοντολογίς, μια «ορθολογικότητα» χαρακτηριστική του σύγχρονου καπιταλισμού. Αυτή η γενοκτονία απαιτεί από μας να αναστοχαστούμε τον εικοστό αιώνα και τα ίδια τα θεμέλια του πολιτισμού μας.

Ο Ζωρζ Μπατάιγ έγραψε το 1947 ότι μετά το ’ουσβιτς «η εικόνα του ανθρώπινου όντος είναι αλληλένδετη, από τούδε και στο εξής, με έναν θάλαμο αερίων». Αλλά το 'Αουσβιτς μπορεί να μας προσφέρει επίσης ένα σημείο εκκίνησης από το οποίο μπορούμε να αποπειραθούμε να δούμε την ανθρωπότητα -στο άλλο διαλεκτικό άκρο αυτού του γκρεμού- ως ένα συγκεκριμένο σύμπαν, ως μια ολότητα συμφιλιωμένη με τη διαφορετικότητά της, χωρίς καταπίεση με βάση την τάξη, το φύλο και τη φυλή. Εάν το αντίκτυπο του ’ουσβιτς στα θύματά του, τους Εβραίους, ήταν η απάρνηση της ανθρωπότητας, τότε μια νέα ανθρωπότητα μπορεί να δει το φως της ημέρας μόνο υπερβαίνοντας τον πολιτισμό που προκάλεσε αυτές τις φρικαλεότητες. Στην πραγματικότητα, εξακολουθούμε να ζούμε σε έναν τέτοιο πολιτισμό: αυτό μας δείχνει τη σπουδαιότητα και επικαιρότητα της κριτικής στη σύγχρονη βαρβαρότητα.

Μερικά από τα δοκίμια αυτής της συλλογής περιέχουν κάποιες πολύ οξείες κριτικές στη μαρξιστική πνευματική παράδοση. Το 'Αουσβιτς παραμένει μια «λυδία λίθος» για τους θεωρητικούς, ανεξαρτήτως προσανατολισμού, οι οποίοι ταυτίζονται με τη μαρξική σκέψη. Η ανικανότητα του μαρξισμού -του πιο ισχυρού και δυναμικού φορέα της χειραφετητικής σκέψης της σύγχρονης εποχής- πρώτον να δει κι έπειτα να κατανοήσει την εβραϊκή γενοκτονία, εγείρει ισχυρές αμφιβολίες ως προς την ορθότητα των απαντήσεών του στις προκλήσεις του εικοστού αιώνα.

Αλλά καθώς εδώ το ’ουσβιτς γίνεται αντιληπτό ως ευκαιρία για μια απαραίτητη επανεκτίμηση της μαρξιστικής πνευματικής παράδοσης, αυτή η επανεκτίμηση γίνεται μέσα από την παράδοση, με την προοπτική της ανανέωσης και όχι της εγκατάλειψής της.