ΗΛΕΚΤΡΑ

Μετά τη μετάφραση της σοφόκλειας Ηλέκτρας, ασυναίσθητα σχεδόν, οδηγήθηκα στη μετάφραση της ομώνυμης ευριπίδειας -και πιθανόν το επόμενο βήμα να είναι η μετάφραση των ομοθέματων Χοηφόρων του Αισχύλου.

Ως προς τον συνολικό επί του θέματος της μετάφρασης των τραγικών κειμένων προβληματισμό μου δεν έχω να προσθέσω κάτι σε όσα είχα γράψει στα «Μικρά Προλεγόμενα» της μετάφρασης της Ηλέκτρας του Σοφοκλή (Σμίλη 2022). Θα ήθελα μόνο -με αφορμή το ότι ο μύθος της ευριπίδειας Ηλέκτρας αποτέλεσε τον θεματικό πυρήνα και της ομώνυμης Ηλέκτρας του Σοφοκλή αλλά και των Χοηφόρων του Αισχύλου- να επισημάνω ότι μπορεί το σημερινό κοινό να το ξενίζει αυτή η έλλειψη «πρωτοτυπίας» από την άλλη όμως να υπενθυμίσω ότι η έννοια της πρωτοτυπίας κατά τους κλασικούς χρόνους είναι παντελώς ασύμβατη με τη δική μας και ότι -αντίθετα μ’ αυτή την αντίδραση του κοινού- για τον μεταφραστή είναι χαρά να ανακαλύπτει κάτω από την απατηλή ομοιότητα της επιφάνειας πως η προσωπική σφραγίδα των μεγάλων ποιητών τους διαφοροποιεί ριζικά ένα «στόρι» τυπικά όμοιο.

Ως προς τις διαφορές μεταξύ των τριών ομοθέματων τραγωδιών έχουν γραφεί τόσα από πολύ σημαντικούς μελετητές που εγώ δεν έχω να προσθέσω τίποτα νέο παρά μόνο να πω ότι μεταφράζοντας τις δύο Ηλέκτρες «βίωσα» κι εγώ στίχο με στίχο τις μεγάλες διαφορές, που επιφέρει ο διαφορετικός χειρισμός του θέματος από τους ιδιοφυείς δημιουργούς τους - διαφορές τις οποίες ως τότε απλώς τις «διάβαζα». Και το κέρδος μου μεγάλωνε, όταν έβαζα στο κάδρο και τις Χοηφόρους του Αισχύλου, με τις οποίες η ευριπίδεια Ηλέκτρα «συνομιλεί» περισσότερο απ’ ό, τι με την ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή. Και όλα αυτά χωρίς να ξεχνάμε αφενός την οδυνηρή απώλεια της προφοράς των Αθηναίων του 5ου αιώνα, που απειλεί να μεταλλάξει τον ζωντανό λόγο των δρώντων προσώπων σε γραπτό κείμενο, και αφετέρου την επιπρόσθετη απώλεια της μελωδίας των χορικών, που απειλεί να μεταλλάξει το προορισμένο για χορό τραγούδι σε ποίημα προς ανάγνωση.