Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1821 (ΔΕΜΕΝΟ)

Μία ανθολογία όπως "Η Ποίηση της Ελληνικής Επανάστασης 1821" (ή οποιαδήποτε άλλη σχετική εργασία) έχει το ειδικό προνόμιο να παρουσιάζει στα γράμματά μας ολοδιάστατο και αγέραστο το διαρκέστερο έπος που συνέχει αδιάσπαστα την ελεύθερη νεοελληνική ζωή μέχρι σήμερα. Το ασύγκριτο πλεονέκτημα μιας τέτοιας παρουσίασης βρίσκεται στην πιο δραστική ουσία της ποίησης, στην αλήθεια της δηλαδή, την οποία πάντοτε αυτή η υψηλότερη τέχνη του γραπτού λόγου κατέχει και βούλεται να την προβάλλει χωρίς συγκερασμούς και ιστορικές νοθεύσεις, γυμνή, όπως την απαιτούσε ο Μακρυγιάννης, και ασυμβίβαστη.

Η μπαρούτη και η ποίηση ποτέ δεν βρέθηκαν εγγύτερα στον ήλιο της ελευθερίας, αφότου ξέσπασε η πιο αδιανόητη επανάσταση που μπορούσε τότε ν’ ακουστεί και να μαθευτεί στον κόσμο: να διώξουμ’ όλη την Τουρκιά ή να χαθούμε ούλοι (δημοτικό τραγούδι) και οι ολιγάριθμοι αποφασισμένοι έκαναν έφοδο στον ουρανό της ελευθεριακής γλυκιάς ουτοπίας τους• ήταν εκείνοι οι λίγοι μυσταγωγοί του πάθους και της ιερής τρέλας για την ελευθερία, που κατάφεραν να καταλύσουν την ολέθρια και κραταιά εξουσία του Τούρκου δυνάστη τους, ο οποίος διέθετε αμέτρητες στρατιωτικές δυνάμεις και πλούτος αρίφνητο. Όταν η νέα, κατορθωμένη ελευθερία εγκαταστάθηκε μόνιμα στον τόπο της με τα σπασμένα μάρμαρα, τα χρυσαφένια στάχυα, τα θαλασσομάχα πέλαγα και τα ορκισμένα στην ελευθερία βουνά, η ποίησή μας δεν έπαψε ποτέ σε διάστημα δύο αιώνων να προσδιορίζει τον χαρακτήρα και τη μορφή που έλαβε το Εικοσιένα ως γνήσια επαναστατική πράξη, ως αλησμόνητη ουσία και διαρκή αναθύμηση Τέχνης και Ιστορίας, για να υπενθυμίζει συνεχώς στις ψυχές το συνειδησιακό χρέος προς τη ...θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα, έτσι όπως ορίζει αυτή την πολυσήμαντη και ιδιαίτερη σημασία της ο στίχος του Σολωμού.

Στις σελίδες αυτής της έκδοσης ο αναγνώστης θα αντικρίσει το Εικοσιένα στην πιο ζωηρή και θαλερή ζωγραφιά του• με τα ποιήματα καταταγμένα στη χρονολογική σειρά τους, θα διανύσει το Εικοσιένα στη διαδρομή δύο αιώνων, από τα χρόνια της Επανάστασης μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα• από τα δημοτικά τραγούδια του ελληνικού λαού έως τις νεωτερικές ποιήσεις της μοντέρνας γραφής. Η πρόσληψη του Ποιητικού Εικοσιένα μπορεί έτσι να είναι μια αναστοχασμένη και ουσιωμένη συμμετοχή στην υπόθεση της ελευθερίας, την οποία απαιτούν και οι σημερινοί καιροί από τους πάντοτε ελεύθερους και όμως πάντοτε πολιορκημένους. Κ.Σ.

Στο πρώτο μέρος αυτής της ανθολογίας περιλαμβάνονται δημοτικά τραγούδια που έπλασε, τραγούδησε και χόρεψε ο ποιητής ελληνικός λαός, αφότου κηρύχθηκε και εν συνεχεία ολοκληρώθηκε η Επανάσταση του Εικοσιένα. 46 επαναστατικά τραγούδια από διάφορες περιοχές της Ελλάδας είναι αντλημένα από τις έγκυρες συλλογές που εξέδωσαν παλαιότερα οι λαογράφοι: ο Νικόλαος Γ. Πολίτης, η Ακαδημία Αθηνών, ο Γεώργιος Χασιώτης, ο Παναγιώτης Αραβαντινός, ο Arnold Passow και η Γεωργία Ταρσούλη. Στο συνοδευτικό Επίμετρο εμπεριέχονται 11 τραγούδια που είπαν ή φέρονται να στιχούργησαν ο Κολοκοτρώνης, ο Μακρυγιάννης, ο Θεόδωρος Γρίβας και άλλα γνωστά πρόσωπα που πήραν μέρος στον ένοπλο Απελευθερωτικό Αγώνα• μεταξύ αυτών και η περίφημη «αισχρή» απάντηση που έστειλε έμμετρα ο Καραϊσκάκης στον υπερφίαλο Οθωμανό αρχιστράτηγο, όταν εκείνος του ζητούσε φορτικά να τον τουρκοπροσκυνήσει και να υποταχθεί στην εξουσία του σουλτάνου.

Στο δεύτερο μέρος ανθολογούνται έργα που έγραψαν οι ποιητές μας ήδη από τα χρόνια της Επανάστασης και φτάνουν μέχρι τα ποιήματα που δημοσιεύτηκαν μέσα στις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα. Σ’ έναν μεγάλο κύκλο καλλιτεχνικής έμπνευσης και τιμής για την ελευθερία που μας χάρισε το Εικοσιένα, στις σελίδες αυτές συγκαταλέγονται 205 ποιητικά έργα γραμμένα από 140 δημιουργούς, τα οποία καλύπτουν την αδιάλειπτη ποιητική αλληλουχία δύο αιώνων.

Περιλαμβάνονται όλες οι ποιητικές γενιές, οι σχολές, οι μορφές και τα ρεύματα της λυρικής γραφής. Από τους γενάρχες της επαναστατικής ποίησής μας, τον Σολωμό και τον Κάλβο, ο έμμετρος λόγος συνεχίζεται με τους εκπροσώπους της φαναριώτικης ποίησης, με τους Επτανήσιους σολωμικούς και τους Ρομαντικούς της λεγόμενης Αθηναϊκής Σχολής. Η διαδοχή με τους αίνους για την εθνεγερτική εικόνα του ’21 ανανεώνεται ζωη¬ρά μετέπειτα στη σπουδαία εποχή του Παλαμά, των σύγχρονών του ποιητών και των συνεχιστών του. Όταν θ’ αναφανούν οι επόμενοι μεγάλοι ποιητικοί σταθμοί μας, ο Σικελιανός, ο Καρυωτάκης, ο Μαλακάσης, ο Βάρναλης και οι άλλοι ξεχωριστοί δημιουργοί της εποχής εκείνης, όλοι αυτοί θα εμφυσήσουν νέα πνοή στο Ποιητικό Εικοσιένα.

Από τα χρόνια του Μεσοπολέμου θα έρθουν οι ριζικές αλλαγές στα γράμματά μας με την ποίηση του Σεφέρη, που θα τ’ αλλάξει όλα στην τέχνη• μεγάλοι ποιητές της Γενιάς του ’30, όπως ο Ρίτσος, ο Ελύτης, ο Εγγονόπουλος και οι επόμενοι, θα δώσουν καινούριες προσλαμβάνουσες και προεκτάσεις στην ποίηση της ελευθερίας και στο συνειδησιακό χρέος για το Ει¬κοσιένα μέσα στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου. Οι μεταπολεμικές γενιές των ποιητών μας, Πρώτη και Δεύτερη, γονιμοποιη¬μένες από τον υπερρεαλισμό και τις άλλες καλλιτεχνικές πρωτοπορίες, θα δώσουν νέα φτερά για τα ουσιώδη αναθυμητικά της Επανάστασης, ενώ οι νεωτερικοί δημιουργοί των μοντέρνων μεταπολιτευτικών ημερών μας συμπληρώνουν μέχρι σήμερα με νέα έργα το μέγα δοξαστικό του Εικοσιένα. Αυτό είναι το διαρκές ταξίδι στη μνήμη και στη γνώση που δωρίζει δύο αιώνες συνέχεια η ποίησή μας στην κατορθωμένη από το 1821 ελευθερία μας.