Η ΠΕΡΙ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗ ΣΤΩΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Είναι ο άνθρωπος της στωικής φιλοσοφίας καταγωγικά ανελεύθερος και δούλος της ειμαρμένης ή ο Ζευς ελεύθερον αυτόν εξυπαρχής αφήκεν; Δεσμεύεται η προαίρεση του ab initio και κατευθύνεται προς προορισμένο τέλος; Είμαρται τελικά η οικείωση της αρετής και πέπρωται η ευδαιμονία; Τι πιστεύουν οι Στωικοί για την πενία και τον πλούτο, την υγεία και τη νόσο, τη δόξα και την αδοξία, τη ζωή και τον θάνατο;

Ερωτήματα κρίσιμα και καθοριστικά που απαντώνται μέσα από τη σπουδή στο σώμα της στωικής φιλοσοφίας, αρχής γενομένης από τον ιδρυτή της, Ζήνωνα τον Κιτιέα, 3ος αιώνας π.Χ., έως τον Επίκτητο, τον Σενέκα και τον Μάρκο Αυρήλιο. Εγκύπτοντας στα κείμενα της Στοάς αντιληφθήκαμε εκ πρώτης αρχής την πεμπτουσία της ελευθερίας που απορρέει από τη σκέψη της. Στο κέντρο της βρίσκεται η θεμελιώδης διάκριση μεταξύ των εφ' ημίν και των ουκ εφ' ημίν, η βαθιά κατανόηση της οποίας ξεκαθαρίζει απολύτως ποια είναι αυτά που εξαρτώνται από εμάς και ποια είναι εξολοκλήρου ειμαρμένα.

Ειμαρμένη στον στωικισμό δεν είναι η προαίρεση του ανθρώπου, με αυτήν ο Στωικός ελεύθερα εκλέγεται τα κατά φύσιν και απεκλέγεται τα παρά φύσιν και ο Ζευς ουδόλως παρεμβαίνει. Είναι ακώλυτη και απαραπόδιστη η προαίρεση, ελεύθερος και ανανάγκαστος ο άνθρωπος στην επιλογή του καλού και του κακού. Ο άνθρωπος της Ποικίλης δεν ετεροπροσδιορίζεται, αλλά αυτοπροσδιορίζεται• επιλέγει το καλό εξολοκλήρου μόνος του και στο πεδίο αυτό έχει καθ' ολοκληρίαν την πρωτοβουλία, ενώ η Κλωθώ, η Λάχεσις και η Aτροπος ουδόλως παρεμβαίνουν. Το ζην κατ' αρετήν στη Στοά έχει ως απόλυτο δρώντα τον άνθρωπο και όχι την ειμαρμένη.

Εκεί, όμως, που η τελευταία έχει τον κυρίαρχο ρόλο και αποφασίζει μονομερώς και αποκλειστικά είναι για καταστάσεις του βίου όπως: πενία και πλούτος, υγεία και νόσος, δόξα και αδοξία, ζωή και θάνατος. Οι περισσότεροι εξ' ημών ατυχώς θεωρούμε ότι αυτά εξαρτώνται από εμάς και ότι είναι λίγο πολύ στο χέρι μας η κάρπωση και διατήρησή τους. Μάλιστα, ο αγώνας σχεδόν όλων μας εδράζεται στην με όλα τα μέσα διατήρηση της υγείας, η οποία εξασφαλίζει κατά το κοινώς λεγόμενο ποιότητα ζωής. Κατά τους θεωρητικούς της Στοάς, όμως, αυτά δεν είναι συμπληρωτικά ευτυχίας, δεν συμβάλλουν στην εύροια του βίου.

Στην εύροια του βίου, δηλαδή στον ακύμαντο, ατάραχο και ανεμπόδιστο βίο συμβάλλει μόνο το αγαθόν. Και σε αυτό επικεντρώνει την προσοχή του ο Στωικός, επιχειρώντας να έχει τον ένδον δαίμονα ευ διακείμενον, μη δυσαρεστών τους θεούς. Όταν ευαρεστεί ακλινώς και αδιαπτώτως τους θεούς τότε απολαμβάνει συνεχώς την αταραξία και την αλυπία του βίου. Καθίσταται τοιουτοτρόπως ευδαίμων και όλβιος, πραγματικά ελεύθερος. Αυτή την πορεία του Στωικού προς την ελευθερία σκιαγραφούμε με το παρόν έργο, ελπίζοντας να φέρουμε στο φως το πεντόσταγμα της όντως ανεφάμιλλης φιλοσοφίας των Στωικών.