Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΩΝ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ-ΕΛΛΑΔΑ-ΙΣΠΑΝΙΑ

Η στρατιωτική δικτατορία των συνταγματαρχών 1967-1974, ως ειδική μορφή Κράτους Εκτάκτου Ανάγκης, κατά τον Πουλαντζά δεν ήταν φασισμός, σε αντίθεση με το σύνολο σχεδόν των άλλων αναλύσεων που υποστηρίζουν ακριβώς το αντίθετο. Και τούτο διότι η Χούντα δεν ήταν κόμμα φασιστικό, όπως το ναζιστικό στη Γερμανία και το φασιστικό στην Ιταλία κατά τον Μεσοπόλεμο. Δεν είχε οργανώσει μάζες σε μηχανισμούς φασιστικού τύπου, δεν είχε δράσει ιδεολογικά και πολιτικά πριν την άνοδο των στρατιωτικών στην εξουσία, ούτε κατά τη διάρκεια της επταετίας. Έτσι, δεν είχε πετύχει τον εκφασισμό των κρατικών μηχανισμών, των συνδικάτων, των αντιπροσωπευτικών σωμάτων, μηδέ της αστικής μονοπωλιακής τάξης εξαιρουμένης. Όπως ο ίδιος δείχνει στο έργο του ''Φασισμός και Δικτατορία'', που είχε προηγηθεί (1970), ο φασισμός είναι μια ιδιότυπη μορφή Κράτους Εκτάκτου Ανάγκης, που δεν πρέπει να συγχέεται ούτε με τις μορφές στρατιωτικών δικτατοριών ούτε με τις αυταρχικές μορφές του κράτους του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Τα κατ' εξοχήν χαρακτηριστικά του φασισμού-ναζισμού είναι ο πλήρης εκφασισμός της κοινωνίας χάρη στη δράση του φασιστικού κόμματος και η άσκηση της πολιτικής με μιλιταριστικά μέσα. Δεν είναι όλες οι δικτατορίες φασισμός ο ''πανφασισμός'' ήταν ιδέα ξένη στον Πουλαντζά. Οι πολιτικές συνέπειες της θέσης αυτής ήταν σημαντικές, μολονότι ούτε τα κόμματα της Αριστεράς είχαν υιοθετήσει τις απόψεις του και τα οποία παρέμειναν στην, τριτοδιεθνιστικής προέλευσης, άποψη περί του φασιστικού χαρακτήρα της δικτατορίας.

Ο Πουλαντζάς εστιάζει την προσοχή του όχι μόνο στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά ξανοίγεται στον ευρωπαϊκό χώρο περιλαμβάνοντας στην ίδια τυπολογία της στρατιωτικής δικτατορίας την περίπτωση της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Οι διαφορές ανάμεσα στις τρεις στρατιωτικές δικτατορίες ορατές αλλά και οι ομοιότητες διδακτικές.