Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ Α ΤΟΜΟΣ

1. H σημασία και η δυναμική του συνταγματικού θεσμού της "κατάστασης πολιορκίας" καθίστανται πρόδηλες, δεδομένου ότι οι διατάξεις ενός τυπικού οργανωτικού νόμου (του εκάστοτε ισχύοντα "περί καταστάσεως πολιορκίας") αντικαθιστούν διατάξεις του Συντάγματος (= αυξημένης τυπικής ισχύος) αναγόμενες στην κατοχύρωση θεμελιωδών δικαιωμάτων, στη δικαιοπαραγωγική διαδικασία και στη λειτουργία της δικαιοσύνης.

Συνεπώς, τα σχετικά μέτρα εντάσσονται σ' ένα καθεστώς οριακής νομιμότητας, διότι αναστέλλουν θεσμούς του Συντάγματος αδιαπραγμάτευτους υπό συνθήκες πολιτικής κανονικότητας. Μέσω αυτών επιδιώκεται η πρόσκαιρη "προσαρμογή" του Συντάγματος σε ακραία κοινωνικοπολιτικά δεδομένα, προκειμένου να αποφευχθεί η καταστρατήγησή του.

2. Το παρόν πόνημα -του Σ. Μηναΐδη, Καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ.- επιχειρεί μια κριτική επανάγνωση του δικαίου έκτακτης ανάγκης στην πρωτοεμφανισθείσα εξωσυνταγματική διάστασή του.

Ειδικότερα, η διακύβευση των κεκτημένων της εθνικής παλιγγενεσίας από εξωτερικούς κινδύνους γενικευμένες εμφύλιες συρράξεις, καθώς και σοβαρές διαταραχές ή έκδηλες απειλές κατά της δημόσιας τάξης και ασφάλειας -που συνέθεταν τον εννοιολογικό πυρήνα των "εκτάκτων αναγκών" (κατά την περίοδο 1821 - 1843)- λειτούργησαν ως αιτιολογικό έρεισμα για την έκδοση εκ μέρους της εκτελεστικής εξουσίας αντισυνταγματικών πράξεων, καθώς και την ακολουθία πραξικοπηματικών ενεργειών, που υπονόμευαν τόσο τις θεμελιώδεις συνταγματικές ελευθερίες όσο και την άσκηση ανεξάρτητης δικαστικής λειτουργίας. Συνέπεια αυτών υπήρξε:

α) η αποδόμηση της προέχουσας ιδιότητας του λαού ως φορέα συντακτικής εξουσίας,
β) η επ' αόριστον μετάθεση της δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας, και
γ) η έλλειψη ασφάλειας δικαίου.

3. Το έργο συντίθεται από τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος επιχειρείται ο συσχετισμός των Ψηφισμάτων έκτακτης ανάγκης της επαναστατικής περιόδου με το ιστορικό πρόδρομο της αρχής Salus populi suprema lex esto και ο νομικοπολιτικός απολογισμός της σχετικής τεκμηρίωσης.

Στο δεύτερο μέρος εξετάζονται οι σημαντικότερες συνιστώσες του εξωσυνταγματικού δικαίου έκτακτης ανάγκης, μέσω των οποίων οι κατέχοντες τον έλεγχο των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους εξασφάλιζαν τη βιωσιμότητα της κυριαρχίας τους.

Στο καταληκτικό μέρος αναπτύσσεται η συνταγματική απαγόρευση της σύστασης δικαστικών επιτροπών και έκτακτων δικαστηρίων, που επεδίωκε να αποτρέψει την υποκατάσταση της δικαστικής από την πολιτική εξουσία κατά παράβαση της θεμελιώδους διαρθρωτικής αρχής της "διάκρισης των κρατικών εξουσιών".

4. Στον πρόλογο του καθηγητή Ξ. Κοντιάδη επισημαίνεται η σημασία της παρούσας μονογραφίας ως "προβολέα" ανάλυσης και σε βάθος εξήγησης των αντιφατικών και δυσεξήγητων πολιτικών και νομικών διαδρομών που ακολούθησε το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, καθώς και των κρίσιμων επιπτώσεων από την απουσία του θεσμού της κατάστασης πολιορκίας στα προ του 1911 συνταγματικά δεδομένα.