ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΟΗΣΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Πώς αρθρώνονται οι σχέσεις νόησης και γλώσσας σε διάφορα επιστημονικά πεδία; Aποτελεί η γλώσσα αυτόνομο μηχανισμό του νου ή διαπλέκεται με μη γλωσσικές όψεις της νόησης; Σε ποιο βαθμό θεμελιώνεται η νόηση στη γλώσσα; Eίναι το νόημα απεριόριστο ή δεσμεύεται από κοινωνικές παραμέτρους και από την προεννοιολογική εμπειρία; H μεταφορικότητα της σκέψης συνεπάγεται την αυθαιρεσία των νοημάτων ή έχει τις ρίζες της στο κοινό σωματικό βίωμα των ανθρώπινων όντων; Πώς παρουσιάζεται η συνάρτηση νόησης και γλώσσας στο υπόδειγμα της ψυχανάλυσης; Πώς ορίζουν λοιπόν τα διάφορα πεδία τη νόηση και τι εννοούν όταν μιλούν για γλώσσα; Eίναι δυνατός ο διάλογος μεταξύ τους και η ανεύρεση κοινών όρων πραγμάτευσης ή, όπως υποστηρίζει μια ορισμένη παράδοση, μόνο η ειρηνική συνύπαρξή τους;

Aυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα με τα οποία καταπιάνονται έλληνες και ελληνίδες συγγραφείς σ' αυτό τον τόμο - που έχει την αφετηρία του σε μια συνάντηση εργασίας με το ίδιο θέμα. Oι απόπειρες εκκινούν από διαφορετικούς επιστημονικούς και φιλοσοφικούς κλάδους και από συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες οπτικές. H βασική πρόθεση, όπως καταγράφεται στην εισαγωγή, είναι να φανεί ότι τα αιτήματα διαλόγου που εγείρονται σήμερα οφείλουν την ύπαρξή τους σε ρωγμές και αναπροσανατολισμούς των σχετικών προσεγγίσεων. Tα κείμενα του τόμου αντανακλούν τις δυσκολίες του διαλόγου, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα σημεία γόνιμης συνάντησης.

Στόχος του συλλογικού αυτού τόμου είναι η συνεύρεση και η ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα σε διαφορετικά επιστημονικά και φιλοσοφικά πεδία που καταπιάνονται με τη σχέση γλώσσας και νόησης.

Οι συγγραφείς ξεκινούν με την επίγνωση ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται αυτή η σχέση από τα κυρίαρχα ρεύματα της γλωσσολογίας, της ψυχολογίας, της γνωσιακής επιστήμης ή της φιλοσοφίας κάθε άλλο παρά ευνοεί τον ουσιαστικό διάλογο και τη σε βάθος διερεύνηση του ζητήματος. Όπως φαίνεται στη σύγχρονη βιβλιογραφία, το πρόβλημα οφείλεται, από τη μια, στην ηγεμονία μιας θεωρητικής τοποθέτησης που αντιμετωπίζει το νου ως υπολογιστική μηχανή αποτελούμενη από αυτόνομους υπομηχανισμούς κι από την άλλη, στο γεγονός ότι οι σχετικές επιστήμες και η φιλοσοφία έχουν συγκροτηθεί με τρόπο που επιτρέπει ορισμένες μόνο μορφές διαλόγου ενώ αποθαρρύνει άλλες. Ωστόσο ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις, όπως η αμφισβήτηση του κυρίαρχου γνωσιακού υποδείγματος και των παραδοσιακών διχοτομήσεων νου και σώματος, συγκίνησης και γνώσης, ατόμου και κοινωνίας, υποκειμένου και αντικειμένου, σκέψης και πράξης, έχουν αρχίσει να αλλάζουν το τοπίο.

Η συνθετική προσέγγιση που εγκαινιάζει αυτό το βιβλίο δίνει ακριβώς την ευκαιρία να γίνουν ευρύτερα γνωστές και να συζητηθούν αυτές οι εξελίξεις. Εκφράζει δε το αίτημα για νέου τύπου συνεργασίες, όπου κανένας κλάδος δεν θα κατέχει ηγεμονικό ρόλο έναντι των άλλων, και για άνοιγμα του διαλόγου σε πεδία που δεν σχετίζονται σήμερα με τη γνωσιακή επιστήμη.