ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΣΤΕΡΟ ΜΑΡΞ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΚΚΕΝΤΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Το έργο του Σάνιν για τον κοινοτισμό, τον συνεργατισμό, τα κοινά, την κριτική του εξελικτικισμού, τα ζητήματα της αποαποικιοποίησης, του εκσυγχρονισμού, της ανάπτυξης/αποανάπτυξης, της άτυπης οικονομίας και άλλα, αποτελεί σημείο αναφοράς το οποίο δεν μπορούν να αγνοήσουν οι μαρξικές ή ελευθεριακές προσεγγίσεις.

Το έργο του Μαρξ στην ύστερη περίοδό του προσπαθεί να κατανοήσει το παγκόσμιο σύστημα που γεννιέται από την επέκταση της καπιταλιστικής κυριαρχίας σε όλον τον πλανήτη• ένα σύστημα στο οποίο συνυπάρχουν -σε αντίφαση και/ή συμπληρωματικά- στοιχεία κοινωνικών σχηματισμών που προήλθαν από διαφορετικές ιστορικές διαδρομές, μια μεγάλη ποικιλία τρόπων παραγωγής. Με δυο λόγια, το ενδιαφέρον του ύστερου Μαρξ στρέφεται προς τις «περιφέρειες του καπιταλισμού».

Ο Σάνιν, με το κείμενό του για τις έκκεντρες οικονομίες, κάνει ένα επιπλέον βήμα: Με αφετηρία τη θεωρία του Τσαγιάνοφ για τις κοινωνίες των χωρικών, επιχειρεί να μελετήσει φαινόμενα όπως η άτυπη οικονομία, η αυτοαπασχόληση και άλλα, μέσα στις ίδιες τις καπιταλιστικές μητροπόλεις.

Ο Σάνιν αμφισβητεί ριζικά τη θεωρία της προόδου, ορίζοντας πλέον με μεγαλύτερη σαφήνεια το αντικείμενο της αμφισβήτησής του: Πρόοδος τιτλοφορείται μια πολλαπλή άνοδος κατά την οποία το αναπόφευκτο, το ορθολογικό και το καλό ταυτίζονται και όλες οι κοινωνίες κινούνται από την ετερογένεια των ανεπαρκειών και των ανορθολογισμών προς το αληθινό, το λογικό και το ομοιόμορφο.

Ο σοσιαλισμός, σύμφωνα με τον Σάνιν, μετέφερε ένα μήνυμα κοινοτισμού, το οποίο όμως εκφυλίστηκε σε κρατικό κολεκτιβισμό. Ο σοσιαλισμός κατέρρευσε, γιατί αφυδατώθηκε σε οικονομία και επιστήμη γιατί έχασε το ηθικό και ανθρωπιστικό του περιεχόμενο και το αντικατάστησε με μια ιδεολογία της ανάπτυξης, με την αύξηση οικονομικών και άλλων δεικτών.

Δυστυχώς, όχι μόνο το έργο του Σάνιν αλλά, και η συζήτηση για τον ύστερο Μαρξ παρέμεινε άγνωστη για δεκαετίες ολόκληρες στο μορφωμένο κοινό της ελληνικής Αριστεράς. Τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1980 και ύστερα, ο κοινοτισμός, ο συνεργατισμός, η αυτοδιαχείριση, αλλά επίσης και η άτυπη οικονομία, η αυτοαπασχόληση, οι χωρικοί και ο κόσμος τους, επί της ουσίας, ήταν εκτός των ενδιαφερόντων της.