ΕΙΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΘΗΡΑΣ

«Η είδησις ότι ολίγας ώρας εκ των Αθηνών υπήρχεν υπό την γην άργυρος και πιθανώς χρυσός ευνόητον ότι επέφερεν σεισμόν όχι συνήθη εις τα πνεύματα. Αιφνίδια δίψα πλουτισμού κατέλαβε τα πλήθη, ην εκμεταλλευόμενοι οι έξωθεν επί τη ευκαιρία ταύτη επελθόντες τότε χρηματισταί υπεξέκαυσαν όλο τα μωρά ένστικτα του όχλου και έδωκαν να πιστεύση εις αυτόν, ότι εκεί πέραν, εις την Σουνιακήν άκραν, εκρύπτοντο θησαυροί αμύθητοι. Ολιγώτερα δε βεβαίως τούτων ήρκουν δια να μεταβληθούν αι τέως ήσυχοι Αθήναι, αι τέως ανατολίτισσαι Αθήναι, αι Αθήναι των νοικοκυραίων, των παντοπωλών και των τραμπούκων, εις είδος τι αμερικανικής πόλεως μαινομένων χρυσοθήρων. Η επιχείρησις του Λαυρίου ωρίσθη να γίνη δια μετοχών, από της στιγμής δ' εκείνης δεν υπήρξεν άνθρωπος ώστε να μη φιλοδοξήση ν' αποκτήση τοιαύτας, να γίνη συμμέτοχος του μεγάλου έργου. Έξωθεν της Ωραίας Ελλάδος εγκαθιδρύθη το πρώτον πρόχειρον χρηματιστήριον, και εμυήθη η τέως απλοϊκή Ελλάς, η Ελλάς των οικογενειών του '21 και των αναμνήσεων του αγώνος, ... τον περί το χρήμα αγώνα, τον δια παντός τρόπου εκ του μηδενός πλουτισμόν, τα μυστήρια της κυβείας. Ήτο δ' εκεί πλέον ανά πάσαν πρωΐαν το γενικόν των Αθηναίων εντευκτήριον. Έμποροι, χειρωνάκτες, καθηγηταί, λόγιοι, φοιτηταί, υπάλληλοι, εργάται, αστοί, πολιτευόμενοι, πάσαι της κοινωνίας αι τάξεις και πάσαι αι αρχαί και πάντα σχεδόν τα μέλη, συνωθούντο εκεί υπό της αυτής επιθυμίας ελαυνόμενοι και εις την αυτήν δόνησην υπείκοντες. Και έφερον τας οικονομίας αυτών, ετών πολλάκις ολοκλήρων, ζωής όλης, περιουσίας εν μόχθω και βραδέως κατά λεπτόν αποκτηθείσας, παν ει τι πολύτιμον, τον μισθόν του ο υπάλληλος, τα κέρδη του ταμείου του ο έμπορος, το ημεροδούλι ο εργάτης, το μηνιαίον εκατοντάδραχμον όπερ υπό του πατρός του τω εστάλη ο φοιτητής, τους αδάμαντας της μητρός του ο άσωτος κομψευόμενος, τα όπλα του ο αγωνιστής, και τα έρριπτον εκεί, μέσα εις το μεγάλον χωνευτήριον, εις το καζάνι του χρυσού, όπερ διεδίδετο ακαταπαύστως ότι έβραζε, παράγον το παμπόθητον το μέταλλον, που να πλουτήση την Ελλάδα πάσαν έμελλε και ν' αναδείξη Ρότσχιλδ όλους εν στιγμή. Κι ηγόραζον, ηγόραζον, αντί του χρήματός των του πολλού αυτού, του αληθούς, ηγόραζον οι άνθρωποι χαρτί, μετοχών χαρτί με το καντάρι, ψεύτικον χαρτί, όπερ όπως τοις έλεγαν, εντός της τσέπης των, μετά μικρόν, δια μυστηριώδους αλχημείας, θενά μετουσιούτο αυτομάτως εις χρυσόν. Αλλ' από την πρωτεύουσαν η νόσος μετεδόθη κι εις τας επαρχίας τάχιστα ... και όλοι να πλουτίσουν επεθύμησαν, κι επείνασαν ως υπ' ακαριαίας βουλιμίας προσβληθέντες χρήματος, επείνασαν οι τέως ευτελείς κι' ολιγαρκείς και λιτοδίαιτοι κι ευχαριστούμενοι εις όσα έτυχε να εύρουν επί γης του όλβου την θερίζουσαν την πείναν».