ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ

Το βιβλίο του Χρήστου Σαμουηλίδη αναφέρεται στα δραματικά γεγονότα και τις συγκλονιστικές κοινωνικές και θρησκευτικές περιπέτειες που συνέβησαν στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη, ειδικά, αλλά και στην Κωνσταντινούπολη και την ελληνική αυτοκρατορία ολόκληρη, γενικότερα, κατά το πρώτο μισό του 14ου μ.Χ. αιώνα, στη διάρκεια του οποίου η "συμβασιλεύουσα" ή "το Κάστρο", όπως αποκαλούσαν τότε την πρωτεύουσα της Μακεδονίας, κατέβαλλε επίμονες και αγωνιώδεις προσπάθειες να συνεχίσει τη χρυσή εποχή της ακμής της. Τη δεκαετία του 1340 άρχισε μια τριπλή διένεξη, που έλαβε σάρκα και οστά με την εκδήλωση κάποιων κρίσιμων γεγονότων.

Ανάμεσα στο οίκον των Παλαιολόγων και τον οίκο των Καντακουζηνών ξεσπά ο β' εμφύλιος δυναστικός πόλεμος (1341-1347) για την κατοχή του βασιλικού θρόνου της Κωνσταντινούπολης. Μεταξύ των ησυχαστών του Γρηγορίου Παλαμά και των αντι-ησυχαστών του Καλαβρού θεολόγου Βαρλαάμ εντείνεται η θρησκευτική διαμάχη. Ακόμη, η κοινωνική σύγκρουση μεταξύ των Δυνατών (ευγενών) και των πενήτων (της τρίτης λαϊκής τάξης) κατέληξε στη νικηφόρα επανάσταση των τελευταίων, στη Θεσσαλονίκη, με επικεφαλής τους Ζηλωτές. Αυτοί εγκαθίδρυσαν, με τις τολμηρές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις τους, για εφτά χρόνια (1342-1349) το πρώτο, στην παγκόσμια ιστορία, λαϊκό δημοκρατικό καθεστώς, με σοσιαλίζουσες αρχές και οράματα και με ενίσχυση της παλιάς, πατροπαράδοτης δημοκρατικής τοπικής αυτοδιοίκησης, γεγονότα που την κατέστησαν μια πολιτεία πιο προχωρημένη και πρωτοποριακή, κοινωνικά, από τις ανάλογες σύγχρονες "θαλασσινές Δημοκρατίες" της Ιταλίας και της Ευρώπης.

Τα κύρια συμβάντα και τα περισσότερα πρόσωπα που εμπλέκονται στην προαναφερόμενη τριπλή διένεξη της εποχής είναι πραγματικά και στηρίζονται στις ιστορικές πηγές και τα επιστημονικά βοηθήματα και έργα που γράφτηκαν για τη σπουδαία αυτή και κρίσιμη περίοδο της Θεσσαλονίκης και του βυζαντινού κράτους, γενικά.