ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΚΑΙ ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ

Στο ανά χείρας βιβλίο επιχειρούμε να επανεξετάσουμε τις κρατούσες αντιλήψεις, τις σχετικές με την πρόσληψη των σοφιστικών επιρροών στο αριστοφανικό κείμενο, διότι κατά την άποψή μας έχουν συντελεστεί σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται πλέον και η σοφιστική κίνηση και η προσφορά της στον ανθρώπινο πολιτισμό.

Οι νέες αυτές προσεγγίσεις στη σοφιστική δράση δεν στηρίζονται πια στο αναχρονιστικό στερεότυπο ότι οι σοφιστές υπήρξαν αμοραλιστές και πολέμιοι της αλήθειας. Τουναντίον, η σύγχρονη οπτική λαμβάνει σοβαρά υπόψη της την πολυεπίπεδη προσφορά του σοφιστικού στοχασμού στην προώθηση της επιστημονικής σκέψης και του ανθρώπινου πολιτισμού εν γένει, επειδή είναι αποστασιοποιημένη από δογματικές θεωρήσεις που έχουν τραφεί από κοντόφθαλμες και μονομερείς προκαταλήψεις.

Ο Αριστοφάνης αποτελεί τον μοναδικό από τους μεγάλους δραματουργούς της κλασικής περιόδου, που βίωσε τις ωριμότερες στιγμές των σοφιστικών συζητήσεων. Είναι εύλογο επομένως οι τελευταίες από τις κωμωδίες του να αντανακλούν κεντρικές αναζητήσεις της σοφιστικής σκέψης, οι οποίες μάλιστα εκφράστηκαν κυρίως μέσω της ανάδειξης νέων πολιτικών και κοινωνικών αξιών στην αθηναϊκή πόλη. Στις τρεις τελευταίες κωμωδίες του, στους Βατράχους, στις Εκκλησιάζουσες και στον Πλούτο είναι, νομίζουμε, ανιχνεύσιμα τα στοιχεία που μαρτυρούν ότι μία σημαντική φάση της αθηναϊκής δραματουργίας έχει φτάσει στην περάτωσή της, αλλά και συνάμα αυτά που αποδεικνύουν τη ριζική μεταβολή, την οποία γνώρισε το λογοτεχνικό είδος της κωμωδίας μετά το 404 π.Χ., όταν δηλαδή είχε πλέον βαθύτατα επηρεαστεί από τις νέες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που προέκυψαν ύστερα από το τέλος της αθηναϊκής ηγεμονίας.