ΑΝΑΠΟΔΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ ΖΙΑΚΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ 1900-1950

Φαίνεται ότι ωρίμασαν πια οι συνθήκες για μια νέα προσέγγιση στην ιστοριογραφία της δεκαετίας του 1940. Ό, τι γνωρίζαμε ως τώρα για την περίοδο αυτή αφορά κυρίως τις εξελίξεις στο επίπεδο της κορυφής: ο ρόλος των ξένων δυνάμεων, διπλωματικά παρασκήνια, διεργασίες στην ηγεσία πολιτικών κομμάτων, κεντρικές αποφάσεις αντιστασιακών οργανώσεων. Μετά τη μεταπολίτευση βγήκε στο φως της δημοσιότητας μια νέα συγκομιδή πρωτογενούς υλικού, με τη μορφή κυρίως απομνημονευμάτων. Πολλά από τα έργα αυτά, όμως, αφορούν και πάλι το επίπεδο της υψηλής πολιτικής και τονίζουν μονόπλευρα την εθνική/πατριωτική πλευρά της Αντίστασης, παραγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις κοινωνικές και διχαστικές πτυχές της. Έτσι, η ιστορία της Αντίστασης εξακολουθεί να παρουσιάζει πολλά κενά, ιδίως ως προς τις επιπτώσεις των ιστορικών εξελίξεων στη ζωή και στις απόψεις των απλών ανθρώπων.

Η συγγραφέας επιχειρεί να μελετήσει και να καλύψει αυτά ακριβώς τα κενά, μέσα από το παράδειγμα ενός χωριού, του Ζιάκα Γρεβενών, όπου, κατά την περίοδο αυτή η μαζική υποστήριξη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ από τους κατοίκους του ήταν εντυπωσιακή, με αποτέλεσμα να επονομαστεί «Μικρή Μόσχα».

Η εργασία αυτή αξιοποιεί κυρίως προφορικές μαρτυρίες. Η ίδια η φύση αυτών των πηγών οδήγησε τη συγγραφέα σε διπλή στρατηγική: αφενός αποκατάσταση των «συμβάντων» και αφετέρου ανάλυση του τρόπου βίωσης της ιστορίας εκ μέρους του συλλογικού σώματος.

Η προσέγγιση -ιστορική όσο και ανθρωπολογική- ανοίγει νέες προοπτικές σε δύο κυρίως τομείς. Στην ιστοριογραφία της δεκαετίας του 1940, με την ανθρωπολογική ανάγνωση των ιστορικών δεδομένων και την ενσωμάτωση της φωνής των αφανών πρωταγωνιστών. Επίσης στην ανθρωπολογία, με την επέκταση του πεδίου έρευνας, πέρα από την «ομαλότητα», σε περιόδους κρίσης και, ιδίως, εμφυλίου πολέμου.