Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ

Τι σημαίνει δικαιοσύνη σήμερα, λίγα χρόνια πριν τη νέα χιλιετηρίδα; Αυτό το ερώτημα, που τίθεται πιεστικά από τη φιλοσοφία, πρέπει να αντιμετωπισθεί από τη σκοπιά της βαθύτατης κρίσης του δικαίου.

Ο Λόγος του Νόμου είναι η πρώτη συνθετική παρουσίαση όλων των πρόσφατων κατευθύνσεων στη φιλοσοφία του δικαίου με βάση τα κείμενα των πρωταγωνιστών τους: νομικός θετικισμός, λογοτεχνική ερμηνευτική, σύγχρονο φυσικό δίκαιο, σημειολογία, αφηγηματολογία, γραμματολογία, πραγματισμός, μαρξισμός, αποδόμηση.

Η φιλοσοφία του δικαίου ήταν στην πρώιμη νεωτερικότητα ο στοχασμός περί του κοινωνικού και πολιτειακού δεσμού. Όμως ο νομικός θετικισμός ελαχιστοποίησε τη σημασία της ηθικής στη δικαιοδοτική πράξη, επισφραγίζοντας την «ηθική καταστροφή» που χαρακτηρίζει τον νεότερο κόσμο. Σήμερα εξάλλου το δίκαιο παραβιάζει τα όρια ιδιωτικού και δημοσίου και επεκτείνει παντού τη ρυθμιστική του παρέμβαση, με τίμημα τη μεταμόρφωσή του σ' έναν καθρέφτη της πολυδιασπασμένης μεταμοντέρνας κοινωνίας. Σ' αυτή την κρίσιμη στιγμή η φιλοσοφία επικεντρώνει την προσοχή στη γλωσσική διάσταση και στο νόημα του δικαίου, μακριά από τη μεταφυσική των κανόνων. Ωστόσο, πάνω στον ενθουσιασμό της για την «κειμενικότητα» του νόμου, αυτή η «νέα ερμηνευτική» ξεχνάει τον άρρηκτο δεσμό ερμηνείας και καταναγκασμού, δικαίου και βίας.

Μια διαφορετική «ερμηνευτική της υποψίας» οφείλει να μπολιάσει το δίκαιο με ηθική, διαφυλάσσοντας την ετερότητα. Η αισθητική της αποδόμησης μπορεί να φέρει το νόμο του κειμένου στα κείμενα του νόμου, ανοίγοντάς τα σε ετερόδοξες αναγνώσεις και αφηγήσεις. Καθώς το δίκαιο έρχεται αντιμέτωπο με την ηθική και την αισθητική (του), ανοίγει ο δρόμος για μια άλλη δικαιοσύνη.