Η ΕΙΜΑΡΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΕΣ - ΦΥΣΙΚΕΣ - ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ - ΗΘΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ

Στον αρχαίο κόσμο προβάλλεται έντονο ενδιαφέρον για την προβληματική της Ειμαρμένης, καθώς και για την εξέταση των πρωτουργών αιτίων της ανθρώπινης δράσης, το οποίο καθίσταται ορατό, κυρίως, εντός του πεδίου μιας επίπονης διαλεκτικής ανάμεσα σε ποικίλες φιλοσοφικές σχολές. Η αντιπαράθεση περί της Μοίρας, του Πεπρωμένου, της Ανάγκης, της Τύχης, και των συναφών όρων, περιλαμβάνει το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης, της αιτιοκρατίας, του ντετερμινισμού, της μαντικής, της πίστης στους θεούς, της ηθικής ευθύνης. Για τους αρχαίους φιλοσόφους, οι ανθρώπινες υποθέσεις, το ευ-τυχείν, δείχνουν συνεχώς να καταρρέουν μέσα στην εμπειρία. Ο διφορούμενος χαρακτήρας του πεπρωμένου (αφού κατά τον Όμηρο "άμφω γαρ πέπρωται") οδηγεί στο να παρουσιάζεται το ανθρώπινο ον ως τραγικό υποκείμενο, αλλά και ως αεί διχόγνωμο. Η «κραταιή και δυσώνυμος» Μοίρα μερίζει, κατανέμει, χωρίς να πηγαίνει μέχρι τα άκρα• ποτέ ολόκληρη ελευθερία για τον άνθρωπο, ποτέ ολόκληρη υποταγή. Η αναφορά στην Ειμαρμένη αποκτά ηθικό και γνωσιολογικό υπόβαθρο, πριν η έμφαση του βιβλίου στραφεί προς τους αινιγμούς των μεταφυσικών και φυσικών καταβολών της. Υπηρετώντας τη «διπλή αλήθεια» της ζωής, οι Προσωκρατικοί, οι Κυρηναϊκοί, οι Κυνικοί, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, οι Στωικοί, οι Επικούρειοι, οι Σκεπτικοί, οι Νεοπλατωνικοί, οι ύστεροι υπομνηματιστές των κλασσικών, όπως ο Αλέξανδρος Αφροδισιεύς κ.ά., μας προσφέρουν συγκλονιστικές θεωρίες γύρω από ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα της παγκόσμιας φιλοσοφίας.