ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ ΔΩΡΟΘΕΟΥ

Πέρασαν δύο αιώνες από την τελευταία φορά που βγήκε μέσα από τυπογραφείο ο Χρονογράφος του Δωρόθεου, το πολυδιαβασμένο "Βιβλίον Ιστορικόν το περιέχον εν συνάψει διαφόρους έξοχους ιστορίας", έργο του "μητροπολίτη" Μονεμβασίας κυρίου Δωρόθεου, όπως αναγράφεται στον τίτλο. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι: "το πιο πλατιά διαδεδομένο χρονικό στους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας, ήταν το λεγόμενον Βιβλίον ιστορικόν, το οποίο αποδιδόταν στον Δωρόθεο, ανύπαρκτο μητροπολίτη Μονεμβασίας. Δημοσιευμένο για πρώτη φορά στα 1631, το κείμενο ανατυπώθηκε τουλάχιστον είκοσι τέσσερις φορές μέχρι το 1818". Σύμφωνα, όμως, με τον Τριαντ. Σκλαβενίτη (Μνήμων 1980-81), ο Χρονογράφος, όπως επίσης λέγονταν η ιστορική αυτή χρονογραφία, είχε γνωρίσει τριάντα περίπου ανατυπώσεις, ενώ η πρώτη έκδοση χρονολογείται από το 1631.

Αναλυτική αναφορά στην 1η αυτή έκδοση περιέλαβε ο Emile Legrand στη Bibliographie Hellenique. 17e siecle (Παρίσι 1894) στη σελίδα 290 του 1ου τόμου. Παράλληλα με τις έντυπες εκδόσεις, σώζονται πολλά χειρόγραφα του Χρονικού αυτού του Δωρόθεου, τα οποία κατέγραψε ο G. Moravcsik (1958) σε πίνακα, που συμπλήρωσε ο Α. Μαρκόπουλος (1975), προσθέτοντας, στον αρχικό κατάλογο, οκτώ άλλες χειρόγραφες παραλλαγές. Από τα χειρόγραφα αυτά, ορισμένα από τα οποία μελέτησαν η Ε. Ζαχαριάδη και η Ο. Γκρατσίου, συνάγεται πως τα κείμενα του Χρονογράφου άρχισαν να συγκεντρώνονται μετά το 1570 και συχνά περιέχουν λεπτομέρειες που δεν περιλαμβάνονται στις έντυπες εκδόσεις. Στη συνέχεια, όμως εδώ, θα μας απασχολήσει κυρίως το κείμενο που τυπώθηκε στη Βενετία στην περίοδο 1631-1818. Σε βάθος μελέτη για τις διάφορες τυπογραφικές "εκδοχές" μας έδωσε το 1982, ο Τρ. Σλαβενίτης (Βιβλιογραφικά Α', Μνήμων, 8, 337-369), σε μια προσπάθεια να προετοιμάσει τα έδαφος για μία ανατύπωση του έργου, αξιοποιώντας και τη μελέτη του Αδαμάντιου.

Ο Χρονογράφος του Δωρόθεου ή ο Χρονογράφος, όπως θα τον αποκαλούμε εμείς εν συντομία στη συνέχεια, φαίνεται πως, στο κύριό του μέρος, γράφτηκε πριν από το 1595, υπάρχουν όμως, όπως προείπαμε, γι' αυτό διάφορες απόψεις και σε αρκετά μελετήματα η συγγραφή τοποθετείται μετά την ολοκλήρωση της κατάληψης της Κύπρου επί Σελήμ Β' περιλαμβάνοντας τον Χρονογράφο στα "Χρονικά του 1570".