ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΠΑΤΕΩΝΑ

Το ημερολόγιο ενός απατεώνα έχει πίσω του μεγάλη ιστορία διασκευών, κυρίως προσαρμογών στα πολιτικά δεδομένα της εκάστοτε εποχής. Περίφημες ανάμεσά τους είναι οι διασκευές του Νταντσένκο (1910), με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον Στανισλάβσκι, όπου όλοι οι αντιήρωες του έργου δεν είναι παρά οι ετοιμόρροπες κολώνες που στηρίζουν το διεφθαρμένο παλιό καθεστώς, και του Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο οποίος το 1923 ανέβασε μια μνημειώδη παράσταση για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα. Το κείμενο ακολουθούσε σε γενικές γραμμές το κείμενο του Οστρόφσκι, με πολλές προσθήκες στο πνεύμα της πολιτικής σάτιρας της εποχής, αλλά και πολλά σκηνικά ευρήματα παρμένα από το τσίρκο, με κλόουν και ακροβάτες να ισορροπούν σε σχοινιά πάνω απ' το κοινό και να κατεβαίνουν από ψηλά με αλεξίπτωτα. Η διασκευή αυτή είχε και μια παγκόσμια πρώτη: τη χρήση του κινηματογράφου σε μια θεατρική παράσταση.

Κατά παράδοξο τρόπο, το έργο του Οστρόφσκι επικοινωνεί άριστα και άμεσα με την εποχή μας, χωρίς στην ουσία να χρειάζεται δραστικές αλλαγές του τύπου που προαναφέραμε. Όλοι σήμερα γνωρίζουμε την ανατομία της διαφθοράς, τους μηχανισμούς της κοινωνικής και πολιτικής αναρρίχησης, την ψυχολογία των «χρυσών παιδιών». Αρκεί να διαβάζουμε εφημερίδες. Γι' αυτό και οι προσαρμογές που έγιναν ήταν αυτές που κρίθηκαν απαραίτητες, όχι για ιδεολογικούς ή διδακτικούς λόγους, αλλά για να εξυπηρετήσουν μια σύγχρονη παράσταση με νεύρο, γρήγορο ρυθμό και εναλλαγές, και με ένα επιτελείο εξαίρετων και πεπειραμένων ηθοποιών, που είναι σε θέση να δώσουν την ψυχολογική διάσταση του ρόλου τους.

Λεωνίδας Καρατζάς