ΤΙ ΦΛΥΑΡΕΙ Ο ΜΕΓΑΣ ΠΑΠΑΣ;

ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ ΒΙΟΥ ΜΟΝΑΧΙΚΟΥ

Ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (12ος αι.) ως όνομα παραπέμπει σχεδόν αυτόματα στη φιλολογική επιστήμη, καθώς αποτελεί το σημαντικότερο ομηριστή του βυζαντινού Μεσαίωνα. Αλλά ο ιεράρχης αυτός είναι εξίσου διάσημος για το αναμορφωτικό του έργο στον τομέα ευθύνης του, την εκκλησία και το μοναχισμό.

Το συγγραφικό του έργο λοιπόν στον τομέα αυτό, ενώ είναι εντυπωσιακό, παραμένει άγνωστο στο ευρύτερο κοινό -άγνωστο και για τη θεολογική του εμβρίθεια αλλά και για τη λογοτεχνική του αξία. Και ο σημερινός αναγνώστης θα εκπλαγεί όταν διαπιστώσει ότι η μαγική μεταμόρφωση του λόγου σε λογοτεχνία δεν μπορεί να συγκρατηθεί κάτω από κανένα γλωσσικό ένδυμα -ούτε υπό το αττικίζον (και με θεολογική πρόφαση) βυζαντινό γλωσσικό ιδίωμα.

Εντυπωσιακή επιβεβαίωση για την παραπάνω παρατήρηση αποτελεί η πραγματεία του Ευσταθίου, Επίσκεψις βίου μοναχικού, που εδώ της προσάπτεται ο επίτιτλος «Τι φλυαρεί ο μέγας παπάς», παρμένος από μια απαξιωτική φράση που ο ίδιος ο ιεράρχης αναφέρει ότι πολύ συχνά έλεγαν σε βάρος του οι πολλοί και ποικίλοι επικριτές του.

Η Επίσκεψις βίου μοναχικού αποτελεί μια διεισδυτική και απίστευτα τολμηρή καταγραφή της εξαθλίωσης του μοναχικού ιδεώδους -ευτυχώς όχι παντού- κατά το βυζαντινό 12ο αιώνα, από τη μια, και από την άλλη μια αγωνιώδη επιχείρηση διόρθωσης του κακού με βάση την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση.