ΠΡΟΧΕΙΡΟΝ ΝΟΜΩΝ Η ΕΞΑΒΙΒΛΟΣ

Η αναγέννηση των νομικών σπουδών πού σημειώνεται στο Βυζάντιο μετά την ίδρυση του Διδασκαλείου Νόμων, της νομικής σχολής του Κωνσταντίνου Θ' του Μονομάχου (1045) , διακόπτεται απότομα με τη λατινική κατάκτηση (1204) . Η ανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως (1261) δεν ανακόπτει την παρακμή της επιστήμης του δικαίου: ίσως με κάποια υπερβολή, αλλά χαρακτηριστικά, παρατηρήθηκε ότι μόνη εκδήλωσή της είναι στην περίοδο αυτή η λειτουργία απονομής της δικαιοσύνης. Το νομοθετικό έργο έχει εγκαταλειφθή μέσα στις δυναστικές έριδες, τα οικονομικά προβλήματα, τον διαρκή εξωτερικό κίνδυνο, την έλλειψη συνοχής του κράτους· η έκδοση νεαρών γίνεται περιστατικά για τη ρύθμιση κάποιου εκκλησιαστικού ζητήματος ή τη χορήγηση ενός προνομίου: σπάνια θα βρούμε ανάμεσα στις νεαρές των Παλαιολόγων πού έχουν διασωθή νομοθετήματα πού αναφερόνται: σε θέματα του ουσιαστικού δικαίου. Η διδασκαλία της νομικής επιστήμης είναι προφανώς μόνο πρακτική: η λειτουργία του Διδασκαλείου δεν φαίνεται να επανελήφθη μετά το 1204. Όταν ιδρύεται η "ακαδημία" του Γεωργίου Ακροπολίτη από τον Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο και όταν ο Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος αποφασίζη τη σύσταση του "βασιλικού σχολείου" του, του Μουσείου, ή νομική δεν αναφέρεται μεταξύ των σχολών των νέων "πανεπιστημίων" τα σημάδια είναι φανερά: για πρώτη φορά στην πολιτεία των Ρωμαίων το δίκαιο θεωρείται αμελητέος κλάδος.