ΠΡΟΣ ΤΙ Η ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Τι μας έδωσε η αρχαιότητα, ελληνική και λατινική, και τι μπορεί να μας δώσει ακόμη.

Πόση αξία αποδίδεται σήμερα στον κλασικό πολιτισμό και τις κλασικές σπουδές; Αληθεύει, όπως υποστηρίζουν πολλοί, ότι η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών είναι παντελώς άχρηστη για τις σύγχρονες κοινωνίες, οι οποίες έχουν έντονο προσανατολισμό προς κλάδους και γνώσεις άμεσης χρησιμότητας;

Για πολλούς αιώνες, από την Αναγέννηση έως τουλάχιστον και ολόκληρο τον 19ο αιώνα, οι πηγές της κλασικής αρχαιότητας διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής σκέψης, όπως αποδεικνύεται από τα πολυάριθμα γλωσσικά δάνεια των επιστημών από την αρχαία ελληνική, ? κι ας μην αναφέρουμε έννοιες, θεμελιώδεις για τον πολιτισμό μας, όπως το «κοινωνικό συμβόλαιο» και η «δημοκρατία», που προέρχονται από τον ελληνικό πολιτισμό.

Κατά τον 20ό αιώνα η γνώση του κλασικού κόσμου εξασθένησε σταδιακά, σχεδόν εξαφανίστηκε και αντικαταστάθηκε από μια συσσώρευση ασύνδετων γνώσεων, οι ειδικοί των οποίων αγνοούν τις κοινές ρίζες.

Ο Lucio Russo, σε αυτό το αριστοτεχνικό για τη σαφήνεια της διατύπωσης και τη στιβαρότητα των επιχειρημάτων, δοκίμιο, δείχνει με ένα ευρύ φάσμα παραδειγμάτων πως το χρέος της Δύσης κυρίως προς τον αρχαίο ελληνικό αλλά και τον ρωμαϊκό πολιτισμό είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που συνήθως αναγνωρίζεται, διότι αφορά όλες τις πτυχές του πολιτισμού και όχι μόνο εκείνες, που σήμερα συγκαταλέγονται στις «ανθρωπιστικές» (πολιτική σκέψη, γλωσσολογία, δίκαιο, φιλοσοφία, τέχνη, μουσική, λογοτεχνία). Από την αστρονομία έως τη φυσική, τη γεωμετρία, τα μαθηματικά, τη γεωγραφία και την οπτική, ο συγγραφέας αποσαφηνίζει με αδιαμφισβήτητο τρόπο πως η ευρωπαϊκή επιστήμη έχει δανειστεί τα επιστημολογικά θεμέλια -τις αποδεικτικές και πειραματικές μεθόδους- από τη μελέτη των λιγοστών ελληνιστικών κειμένων που έχουν διασωθεί, ειδικότερα, από τα έργα του Αρχιμήδη και του Ευκλείδη.

Η βασική θέση του βιβλίου είναι ότι ο κλασικός πολιτισμός, εάν επαναπροσεγγιστεί συστηματικά, μπορεί να ανακτήσει, έστω και με διαφορετικό τρόπο, τον ενοποιητικό ρόλο του παρελθόντος για τον οποίο δεν βρέθηκε ποτέ ισάξιος αντικαταστάτης.