Ο ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ

Όλο σχεδόν το έργο του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη ή του Πλωτίνου βρίσκεται στη διάθεση εκείνου που θέλει να μελετήσει αυτούς τους φιλοσόφους δεν μένει, ωστόσο, τίποτε από τα πολυάριθμα έργα που έγραψαν οι αρχαίοι ιδρυτές της στωικής φιλοσοφίας, των οποίων διάφορες πηγές μας διέσωσαν τους τίτλους. Οι υπομνηματισμοί ή οι περιλήψεις που έκαναν σ' αυτά κριτικοί ή αρκετά μεταγενέστεροι αντίπαλοι, όπως ο Κικέρων, ο Πλούταρχος, ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς, ο Σέξτος ο Εμπειρικός, ή μέτριοι λίγο πολύ ανθολόγοι, όπως ο Διογένης ο Λαέρτιος και ο Στοβαίος, αποτελούν τις μόνες βάσεις μελέτης τους. Βέβαια, το έργο του Σενέκα, του Επίκτητου και του Μάρκου Αυρηλίου παρουσιάζει μια κάποια έκταση και μιαν ορισμένη ενότητα, αλλά, με τον Σενέκα, έχουμε να κάνουμε μάλλον με φιλολογική συζήτηση (βρισκόμαστε άραγε ενώπιον ενός φιλοσόφου, όταν έχουμε να κάνουμε με τον αυλικό εκείνο που έγραψε το γράμμα το οποίο διαβάστηκε από το Νέρωνα στη Σύγκλητο, την επαύριο της δολοφονίας της μητέρας του;) και ούτε στον Επίκτητο ούτε στον Μάρκο Αυρήλιο, που είναι πριν απ' όλα ηθικολόγοι, δεν βρίσκουμε κείμενα που να μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε με ακρίβεια τις ιδέες των Στωικών για τη φυσική ή για τη λογική. Ο ιστορικός του στωικισμού δεν μπορεί, λοιπόν, να εργασθεί παρά πάνω σε πιστές και ξεκάθαρες λίνο πολύ παραθέσεις κειμένων, πάνω σε εκτεταμένα ή ομόφωνα λίγο πολύ αποσπάσματα.