Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Το παρόν βιβλίο ασχολείται με τη ρήτρα της «δημοκρατικής κοινωνίας» στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Εξετάζει τις λειτουργίες της στο πλαίσιο του ελέγχου που ασκεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου επί των εθνικών μέτρων. Η ρήτρα λειτουργεί κατά κανόνα εγγυητικά υπέρ του ατόμου, αποτελώντας έναν «περιορισμό των περιορισμών» των δικαιωμάτων της Σύμβασης, ο οποίος καλύπτει όλες τις φάσεις του ευρωπαϊκού ελέγχου και εξοπλίζει το σύστημα της Σύμβασης με ουσιαστικά κριτήρια εκτίμησης. Επιπλέον, η ρήτρα αναπτύσσει πλούσια ερμηνευτική λειτουργία: διευρύνει το πεδίο προστασίας των δικαιωμάτων, ενισχύει την προστασία των επικοινωνιακών δικαιωμάτων, προσδιορίζει ερμηνευτικά τον πυρήνα του δικαιώματος. Κατοχυρώνει επίσης την αρχή του πλουραλισμού, της ανεκτικότητας και της προστασίας της μειοψηφίας. Ωστόσο, η ρήτρα δεν λειτουργεί πάντοτε εγγυητικά, υπέρ του ατόμου, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις νομιμοποιητικά, υπέρ της εθνικής εξουσίας που επιβάλλει τον περιορισμό. Αυτό συμβαίνει για λόγους προστασίας του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος.

Η κύρια λειτουργία της ρήτρας αναπτύσσεται στο πλαίσιο της αρχής της αναλογικότητας. Η ένταση του ελέγχου της αναλογικότητας εξαρτάται από το περιθώριο ευχέρειας που αναγνωρίζεται υπέρ των εθνικών αρχών, κατά την εκτίμηση της αναγκαιότητας του περιοριστικού μέτρου «σε μια δημοκρατική κοινωνία». Όσο μεγαλύτερο περιθώριο ευχέρειας αναγνωρίζεται, τόσο πιο χαλαρός είναι ο έλεγχος, όσο μικρότερο, τόσο πιο έντονος γίνεται. Με αυτή την αυξομείωση της έντασης του ελέγχου, αποκρυσταλλώνεται ένας σκληρός πυρήνας εγγυήσεων που το σύστημα της Σύμβασης φυλάττει ως κόρη οφθαλμού, χωρίς παραχωρήσεις προς τις εθνικές αρχές. Ο πυρήνας αυτός συμπίπτει με το σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής δημόσιας τάξης στον τομέα της προστασίας των δικαιωμάτων.