Η ΠΡΟΚΥΜΑΙΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ (ΔΙΤΟΜΟ)

ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ - ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ, ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΣΥΜΒΟΛΟ ΠΡΟΟΔΟΥ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΕΙΟΥ

Στο δίτομο αυτό έργο, το "Και", η μήκους τριών και πλέον χιλιομέτρων Προκυμαία της Σμύρνης, παρουσιάζεται ως ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό, τοπογραφικό και ιστορικό σύνολο, χωρισμένο ωστόσο σε μεγάλες ενότητες που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους.

Λίγα μόλις χρόνια μετά την ολοκλήρωση των έργων της προκυμαίας, το βόρειο τμήμα της είχε καταληφθεί από μία ατέλειωτη σειρά σχεδόν πανομοιότυπων μεταξύ τους οικοδομών, που αποτέλεσαν τις κατοικίες μεσοαστικών και μεγαλοαστικών οικογενειών της Σμύρνης αλλά και, ορισμένες, τις έδρες των τοπικών προξενείων. Η παράλληλη δε ύπαρξη και ελάχιστων χώρων αναψυχής ή καφενείων, αποτελούσε την εξαίρεση που επιβεβαίωνε τον κανόνα. Μέσα από την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πηγών κατέστη δυνατό, εκτός από την ψηφιακή αποτύπωσή τους, να εντοπιστούν τα ονόματα και να ανιχνευτεί η ιστορία πολλών απ' τους ενοίκους τους, τα γενεαλογικά δέντρα των οποίων είχαν ρίζες ακόμη και αιώνων.

Το αστικό αυτό τοπίο, έργο σπουδαίων Ελλήνων αρχιτεκτόνων, όπως ο Βαφειάδης, ο Πετροκόκκινος και ο Ραμπαόνης, απέπνεε τάξη και αρμονία με έναν τρόπο ίσως ξένο για την Ανατολή, όμως τόσο οικείο στις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, τα πρότυπα των οποίων επιχείρησαν να εφαρμόσουν. Η δε αναπόφευκτη προσαρμογή τους στις συνθήκες της Σμύρνης απέδωσε εντέλει έναν ιδιαίτερο τύπο κατοικίας: το σμυρναίικο σπίτι.

Το οικιστικό τμήμα της προκυμαίας ήταν αυτό που κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να σωθεί από την καταστροφή του 1922, αποτελώντας έτσι σημείο αναφοράς και τεκμήριο συνέχειας της πόλης, για να χαθεί όμως και αυτό οριστικά τη μεταπολεμική περίοδο της ξέφρενης ανοικοδόμησης.

Αμέσως νοτιότερα, η προκυμαία άλλαζε όψη, καθώς γινόταν πιο κοσμοπολίτικη και πιο εντυπωσιακή. Κινηματοθέατρα, λέσχες, καφεζυθοπωλεία και μεγάλα ξενοδοχεία αντανακλούσαν στις επιβλητικές προσόψεις των μεγάρων τους τη Σμύρνη της διασκέδασης, της επίδειξης του πλούτου και της χαράς της ζωής, όλες απαραίτητες πτυχές του βίου κυρίως των Ελλήνων, Αρμενίων και Λεβαντίνων αστών κατοίκων της. Είναι εκατοντάδες οι καρτ-ποστάλ και οι φωτογραφίες που τα αποτύπωσαν, οι οποίες, αφού τεκμηριώθηκαν, μας προσέφεραν τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τις διαδοχικές φάσεις των αλλαγών που υπέστησαν τα κτήρια. Παράλληλα, αποτελούσαν και το θέατρο σημαντικών στιγμών της ιστορίας της πόλης, τόσο ευτυχισμένων όσο και τραγικών. Αποτυπωμένη ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη, η κοσμική προκυμαία ταυτίστηκε όσο κανένα άλλο τμήμα της με την ίδια τη Σμύρνη.