Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ

Με το "Η λογοτεχνία σε κίνδυνο" ο Τοντορόφ συνεχίζει την κριτική του στις θεωριοκρατούμενες γαλλικές λογοτεχνικές σπουδές, που οι κατευθύνσεις τους έχουν επεκταθεί και επιβληθεί όχι μόνο στην παρουσίαση της λογοτεχνίας από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, αλλά και στη μέση εκπαίδευση (κατάσταση όχι πολύ διαφορετική από τη δική μας, όπου από μαθητές του γυμνασίου και του λυκείου ζητείται, λ.χ., να προσδιοριστεί «ο βαθμός εστίασης» ή «το μεταδιηγητικό επίπεδο» ενός κειμένου).

Παρουσιάζοντας το λογοτεχνικό κείμενο ως ένα αυτόνομο και αύταρκες γλωσσικό αντικείμενο, ο κόσμος του οποίου δεν έχει σχέση με τον κόσμο της πραγματικότητας, ή παραιτούμενες από την αναζήτηση της σχέσης των κειμένων με την αλήθεια, επειδή είναι βέβαιες ότι η αλήθεια είναι πάντοτε απρόσιτη ή δεν υπάρχει, οι σπουδές αυτές, γράφει ο Τοντορόφ, αποτελούν «ένα φορμαλιστικό γκέτο» που δεν ενδιαφέρει παρά μόνο άλλους κριτικούς, κρατώντας τη μελέτη της λογοτεχνίας έξω από «τη μεΓια τον Τοντορόφ αντικείμενο της λογοτεχνίας δεν είναι οι τρόποι με τους οποίους παράγεται ένα λογοτεχνικό έργο αλλά η ανθρώπινη κατάσταση. Και το αντικείμενο των λογοτεχνικών σπουδών δεν είναι μόνο η μελέτη των μεθόδων με τις οποίες προσεγγίζονται τα λογοτεχνικά έργα, αλλά και το νόημα των έργων.

Ο Τοντορόφ δεν αμφισβητεί τη σπουδαιότητα του θεωρητικού στοχασμού (επικρίνει μόνο την κακή χρήση της θεωρίας) ή την αναγκαιότητα της γνώσης των μεθόδων («Όλες οι "μέθοδοι" είναι καλές, υπό τον όρο ότι παραμένουν μέσο και δεν γίνονται αυτοσκοπός»). Εκείνο που ζητά είναι το καθένα από αυτά (η γνώση της θεωρίας και των μεθόδων και η γνώση του περιεχομένου των έργων) να βρει τη θέση που του αρμόζει. Στην ανώτατη εκπαίδευση, όπου η διδασκαλία της λογοτεχνίας παράγει ειδικούς, θα πρέπει να διδάσκονται και τα δύο. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου η λογοτεχνία απευθύνεται σε όλους, θα πρέπει να διδάσκεται μόνο η λογοτεχνία, όχι οι μέθοδοι προσέγγισης της λογοτεχνίας.

Από την Εισαγωγή του Νάσου Βαγενά