Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΕΜΠΕΡ

Η νεωτερικότητα συμπίπτει με την άνοδο της κεφαλαιοκρατίας. Έτσι επιβάλλεται στην υφήλιο ένα οικονομικό σύστημα που συμβαδίζει με την κατάργηση κάθε παραδοσιακής υπερβατικής αρχής. Ο Κάρλ Μαρξ (1818-1883) και ο Μαξ Βέμπερ (1864-1920) είναι οι δύο κλασικοί αναλυτές της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας, αλλά την προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο ο καθένας. Φωτίζουν διαφορετικές όψεις της. Οι πολιτικές βλέψεις, η μέθοδος και η επιστημολογία τους είναι αντίθετες, αλλά τα συμπεράσματά τους είναι συμπληρωματικά.

Ο Μαρξ δείχνει πως το νεώτερο κράτος ευνοεί την επικράτηση των κεφαλαιοκρατών στην κοινωνία, επειδή ακριβώς το ίδιο εμφανίζεται ως αμερόληπτο, όχι ως το δικό τους κράτος. Ο Βέμπερ δείχνει πως η ευνοϊκή για την κεφαλαιοκρατία διοίκηση είναι η γραφειοκρατική, επειδή ακριβώς δεν λειτουργεί μεροληπτικά υπέρ των κεφαλαιοκρατών.

Καταρρίπτουν έτσι ορισμένα "αυτονόητα": την άποψη ότι δίκαιο κράτος είναι όποιο επιβάλλει απλώς την τήρηση των κανόνων του υγιούς ανταγωνισμού, την άποψη ότι η γραφειοκρατική οργάνωση αποτελεί τροχοπέδη για την επιχειρηματικότητα, αλλά και την άποψη ότι οι κεφαλαιοκράτες ελέγχουν το κράτος εξασφαλίζοντας προνόμια για τον εαυτό τους.

Η παρούσα κριτική εισαγωγή στο έργο του Μαρξ και του Βέμπερ εστιάζει στο γενικού ενδιαφέροντος ερώτημα της λογικής του κεφαλαίου, του τρόπου σκέψης που επιβάλλει η κυριαρχία του κεφαλαίου και του τρόπου σκέψης που απαιτείται να υιοθετήσει ο μελετητής της. Η λογική του κεφαλαίου χαρακτηρίζεται από την κατάργηση της υπερβατικότητας ως πηγής του κοινωνικού νοήματος. Ο Μαρξ ακολουθεί τον Έγελο στο ότι στοχεύει να ορίσει το κοινωνικό νόημα με μη υπερβατικό τρόπο. Ο Βέμπερ ακολουθεί τον Νίτσε εναποθέτοντας στα άτομα να δώσουν όποιο νόημα προτιμούν στα κοινωνικά φαινόμενα.