Η ΑΓΡΙΑ ΤΑΞΗ

ΒΙΑ ΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΙ ΙΕΡΟ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ 1950-1960

Αυτό το βιβλίο γεννήθηκε από μια ασάφεια: από την αδυναμία μας να κατανοήσουμε τον πολλαπλασιασμό των σημείων βίας στην Τέχνη κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960 σχεδόν σε όλο τον βιομηχανικό κόσμο που κλονίζεται από νέους φόβους: ο Ψυχρός Πόλεμος, οι αποικιακοί πόλεμοι, ο πόλεμος των φύλων, η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, η μηχανοποίηση, η έκπτωση των ανθρωπιστικών αξιών, η ανία. Πολύ πριν τα επαναστατικά γεγονότα του 1968, οι καλλιτέχνες που κληρονόμησαν τη διαβρωτική διδασκαλία του ντανταϊσμού και του Marcel Duchamp δίνουν μια νέα, δική τους τροπή στη γιορτή, και γίνεται σύντομα αισθητή η αμφίσημη έξαρση της καρναβαλικής συμπεριφοράς τους, η οποία στηρίζεται τόσο στη διάθεση για ζωή όσο και στο θάνατο. Ταυτόχρονα απελευθερωμένοι αλλά και θορυβημένοι από το θάνατο του Θεού (που αναγγέλθηκε από τον Sade έως τον Nietzsche), εμφανίζονται ως η κακή συνείδηση της Δύσης. Ζητούν επιστροφή στις ρίζες, αφύπνιση των δυνάμεων, εκ νέου επινόηση των τελετουργικών διαδικασιών θέλουν να προκαλέσουν, να καταστρέψουν, να θυσιάσουν. Η βία στην τέχνη τους είναι νεο-πρωτόγονη και, μοιραία, πολύ πιο έντονη και διαδεδομένη στις χώρες που υπερασπίστηκαν τη ναζιστική Γερμανία, οι οποίες δυσκολεύονται να συνέλθουν από τη βαναυσότητα του πολέμου περισσότερο από τις άλλες χώρες και κλονίζονται ακόμη περισσότερο καθώς συγχρόνως παρασύρονται σε έναν βεβιασμένο εκσυγχρονισμό. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα της μεταβαλλόμενης λειτουργίας της Τέχνης στις σύγχρονες κοινωνίες ως κάθαρση, διεγερτικό, πυροκροτητής επανάστασης ή δικλείδα ασφαλείας της εξουσίας.

Από το ιαπωνικό νεο-νταντά στο βιεννέζικο κίνημα δράσεων, και από τον σαμανισμό του Beuys στη Γερμανία στον Νέο Ρεαλισμό ή στα πρώτα χάπενινγκς στη Γαλλία, είναι πολλά τα σημάδια που φανερώνουν την αλλαγή των καιρών, φτάνοντας ακόμη και μέχρι την αυτοτιμωρία του δημιουργού, η ηρωική υπόσταση του οποίου τίθεται σε πλήρη αμφισβήτηση.

Πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο που είχε καταδικάσει τους λαούς σε σκληρή δοκιμασία σώματος και πνεύματος, η απελευθέρωση δεν είναι ίδια στην Ashiya, στο Παρίσι, στη Βιέννη, στο Βερολίνο ή στο Μιλάνο. Πέρα από σύνορα και παραδόσεις, υπάρχουν ωστόσο συγκλονιστικές σχέσεις που ομολογούν την ενοχή αλλά και την ανένδοτη θέληση να βγουν από τον κόσμο όπως αυτός είναι, μέσα σε πράξεις βίας και παραβίασης ενός θεάτρου πολλαπλά εγκλωβισμένου, όπου η δύναμη της εξουσίας μοιάζει να μην έχει κανένα αντίκρισμα.