ΦΑΟΥΣΤ ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΦΗ

Από την εισαγωγή του Πέτρου Μάρκαρη

Η ανίχνευση των πηγών της «Πρώτης Γραφής» του Φάουστ είναι ένα εγχείρημα ασαφές και συγκεχυμένο. Δεν είναι γνωστό πότε ο Γκαίτε ξεκίνησε να γράφει τον Φάουστ. Οι περισσότεροι μελετητές τοποθετούν χρονικά τη συστηματική εργασία του Γκαίτε στον Φάουστ τη διετία 1773-75. Ωστόσο, ίσως ο πιο έγκυρος μελετητής του, ο Albrecht Schone, υποστηρίζει ότι οι πρώτες απόπειρες, τοποθετούνται στην τριετία 1765-68, όταν σπούδαζε νομικά στη Λειψία. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η γνωριμία του Γκαίτε με τον μύθο του Φάουστ έγινε στην παιδική του ηλικία και από παραστάσεις του κουλοθέατρου, γιατί ο μύθος του Δρ. Φάουστους ήταν ένα αγαπημένο θέμα του κουκλοθέατρου και παιζόταν πολύ συχνά από περιοδεύοντες θιάσους σε πλατείες και πανηγύρια.

Υπάρχουν τρία διαφορετικά χειρόγραφα του Φάουστ. Το πλήρες κείμενο: Φάουστ, μια Τραγωδία, το Απόσπασμα, που τυπώθηκε το 1790, αυτό που οι Γερμανοί φιλόλογοι ονόμασαν Fragment, και, τέλος, το κείμενο που παρουσιάζεται σ’ αυτήν την έκδοση και καθιερώθηκε στη γερμανική γραμματεία με τον τίτλο Urfaust, δηλαδή ο «πρώτος» ή «αρχικός» Φάουστ. Και τα τρία χειρόγραφα παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους.

Εκτός των τριών αυτών χειρογράφων, υπάρχει και μια συλλογή στίχων και πεζών, τα οποία ο Γκαίτε συγκέ¬ντρωσε κατά καιρούς κάτω από τον τίτλο Παραλειπόμενα (ελληνικά στο πρωτότυπο). Πρόκειται για σκόρπιες σκηνές ή αποσπάσματα σκηνών, τα οποία ο Γκαίτε δεν συμπεριέλαβε στο τελικό κείμενο, αλλά τα συγκέντρωσε σε έναν ξεχωριστό τόμο.

Το χειρόγραφο, στο οποίο βασίζεται η μετάφραση αυτού του κειμένου, το ανακάλυψε το 1887 ο Έριχ Σμιτ στα κατάλοιπα της αυλικής δεσποσύνης της Βαϊμάρης Λουίζ φον Γκεχάουζεν. Ο Σμιτ δημοσίευσε το χειρόγραφο τον ίδιο χρόνο με τον τίτλο: Goethes Faust in ursprunglicher Gestalt (Ο Φάουστ του Γκαίτε στην αρχική μορφή του). Οι διαφορές με το τελικό κείμενο είναι πολλές και κατά διαστήματα εξαιρετικά σημαντικές. Όπως μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης από τον συγκριτικό πίνακα σκηνών που ακολουθεί, λείπουν σκηνές που είναι καθοριστικές για τη δραματουργική ανάπτυξη του έργου στο τελικό κείμενο. Παραμένει ακόμα ανεξιχνίαστο αν αυτές οι σκηνές ήταν ήδη γραμμένες και απλώς δεν υπήρχαν στο χειρόγραφο που ανακάλυψε ο Σμιτ, ή αν γράφτηκαν αργότερα από τον Γκαίτε.