CRETAN SOURCES OF THEOTOCOPOULOS HUMANISM

Η καλλιτεχνική μεγαλοφυΐα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ο ερευνητικός του νους, οι ισχυρές βυζαντινές ρίζες της πρώιμης καλλιτεχνικής του εκπαίδευσης, καθώς και η βαθιά ουμανιστική κουλτούρα του, που έτεινε προς τον χριστιανικό νεοπλατωνισμό, είναι στοιχεία που αποκτήθηκαν και αναπτύχθηκαν στο διάστημα που αυτός ήταν ακόμα στον Χάνδακα (το σημερινό Ηράκλειο) της Κρήτης. Συλλέγοντας έναν μεγάλο αριθμό ενδείξεων από ποικίλες πηγές, οι συγγραφείς του παρόντος τόμου οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι, όταν ο μεγάλος ζωγράφος εγκατέλειπε τον γενέθλιο τόπο του για να μεταβεί στη Βενετία, διέθετε ήδη μιαν αναπτυγμένη καλλιτεχνική και φιλοσοφική παιδεία.

Η πνευματική προσωπικότητα του Θεοτοκόπουλου διαμορφώθηκε πρώιμα στην Κρήτη, χάρη στην επαφή με το περιβάλλον και την πλούσια βιβλιοθήκη της οικογένειας Καλλέργη, την οποία επισκεπτόταν συχνά. Εκεί είχε πιθανότατα την ευκαιρία να μελετήσει έργα Ιταλών και Φλαμανδών ζωγράφων αλλά και να αποκτήσει γνώσεις των νεοπλατωνικών ιδεών του Μαρσίλιο Φιτσίνο και του Κορνήλιου Αγρίππα. Στην Κρήτη συντελέστηκε επομένως η καλλιτεχνική μεταμόρφωση του Θεοτοκόπουλου από βυζαντινό εικονογράφο σε σπουδαίο ζωγράφο της ιταλικής Αναγέννησης. Αυτή η πρώιμη πνευματική του προπαρασκευή εξηγεί εξάλλου και το γιατί έγινε στη συνέχεια τόσο γρήγορα και εύκολα δεκτός στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Βενετίας, της Ρώμης και του Τολέδου.