ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΓΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

ΑΚΡΟΒΑΤΩΝΤΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο διεθνές νομικό σύστημα, όπου η θέση των μη κρατικών δρώντων επαναπροσδιορίζεται, το θέμα της αστικής ευθύνης αναδύεται επίκαιρο όσο ποτέ, ιδίως λόγω της εξέλιξης στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Η προστασία των ατόμων περνά αναπόφευκτα και από την αποζημίωση (είτε στο πεδίο του εθνικού είτε του διεθνούς δικαίου) για κάθε ζημία υλική ή ηθική που υπέστησαν. Αλλά και τα κράτη, ενδεχομένως και οι οργανισμοί, έχουν δικαίωμα αποζημίωσης. Ο ρόλος των ενόπλων δυνάμεων σε όλο αυτό το πλαίσιο είναι ιδιαίτερος.

Από τη μία κράτη, οργανισμοί, ιδιώτες και μη κρατικοί δρώντες συμπλέκουν τη δράση τους ενόψει στρατιωτικών επιχειρήσεων (π.χ. πολυεθνικές επιχειρήσεις επιβολής, ανοικοδόμησης ή διατήρησης ειρήνης). Από την άλλη θεσμοί, εθνικοί, διεθνείς και περιφερειακοί συχνά δρουν συμπληρωματικά, αλλά ενίοτε έρχονται σε σύγκρουση προστατεύοντας διαφορετικά συμφέροντα. (π.χ. ετεροδικία των κρατών/αποζημίωση θυμάτων διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου). Παράλληλα, νέοι θεσμοί κάνουν δειλά την εμφάνισή τους (ευθύνη κράτους για νόμιμες ενέργειες) και παλιοί επαναπροσδιορίζονται (π.χ. η ευθύνη των ΔΟ ακολουθεί την ευθύνη των κρατών).

Λόγω της συνθετότητας των ζητημάτων που προκύπτουν και της πολλαπλότητας των εφαρμοστέων κλάδων δικαίου, προτείνεται η προώθηση του λεγόμενου «επιχειρησιακού δικαίου», ήτοι του κλάδου του δικαίου ή ορθότερα της μεθοδολογίας εφαρμογής των κλάδων του δικαίου που διεκδικούν εφαρμογής στο πλαίσιο των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Σε συνέχεια των όσων αναφέρθηκαν, κατά τη γνώμη μας ιδιαίτερη θέση επέχει και το «αστικό επιχειρησιακό δίκαιο», που θα εξετάζει τις αστικής φύσεως -δικαιοπρακτικές και εξωδικαιοπρακτικές- υποχρεώσεις που θα προκύπτουν από τη δράση των ενόπλων δυνάμεων. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, οι εθνικές και διεθνείς διαστάσεις του ζητήματος της αστικής ευθύνης για στρατιωτικές ενέργειες, συμπλέκονται αρμονικά.