ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

AΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΩΣ ΤΟΝ ΙΣΟΚΡΑΤΗ

Είναι γνωστό πως η αρχαία ελληνική γραμματεία οριοθετεί την αρχή της ευρωπαϊκής παιδείας. Στις απαρχές την απρόσωπη διήγηση του έπους διαδέχεται η προσωπική δημιουργία της λυρικής ποίησης με την αφύπνιση της πραγματικότητας του ποιητή. Από τα παράλια της Μικράς Ασίας και τα νησιά του Αιγαίου περνούμε στην ηπειρωτική Ελλάδα και ειδικά την Αθήνα, όπου γεννιέται η πολιτική σκέψη. Ανάμεσα σε άλλες δημιουργίες, πλάι στην τραγωδία και την κωμωδία, την ιστορική έρευνα, την ρητορική, τη φιλοσοφία, την τέχνη και τα μαθηματικά, η πόλη αναδεικνύει τον επιστημονικό λόγο.

Σε ένα περιβάλλον ανάπτυξης του δημόσιου διαλόγου, οι Έλληνες μίλησαν για την ελευθερία, τη δημοκρατία, την επιστήμη, την ενοχή, το νόμο και τις αρχές της ηθικής. Αναζήτησαν την αλήθεια, επεξεργάστηκαν πολιτικές θεωρίες και ηθικές αναλύσεις. Αισθάνονταν ιδιαίτερη υπερηφάνεια για την τέχνη της διαλεκτικής που ανέπτυξαν. Κύριο γνώρισμα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι ότι προσπαθεί να κατανοήσει τον άνθρωπο, τη σχέση του με τους θεούς, τη θέση του στο σύμπαν, τη μοίρα του.

Στην αντιμετώπιση των παλαιών και νέων προβλημάτων που ταλανίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες, η προσανατολισμένη στις ανθρωπιστικές αξίες παιδεία αποτελεί προμαχώνα που οφείλουμε να ενισχύσουμε ποικιλοτρόπως. Η συνάντηση των νέων με τις αρετές και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και η γνωριμία με τον κόσμο που τις γέννησε αναμφίβολα συντελεί στην γενικότερη πνευματική τους συγκρότηση και την ενίσχυση των στοιχείων εκείνων της προσωπικότητας τους, τα οποία θα τους καταστήσουν ικανούς να συμμετέχουν δημιουργικά στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα. Απαραίτητη προϋπόθεση και συνθήκη για να επιτευχθεί ο παραπάνω σκοπός είναι η αγάπη γι' αυτό που κάνουμε, ο έρως που αναφέρει ο Πλάτων. Εάν ο διδάσκων δεν έχει τη χαρά της διδασκαλίας, την αγάπη για το γνωστικό αντικείμενο και τους μαθητές, σημαίνει πως δεν πιστεύει ούτε ο ίδιος στο αντικείμενο της διδασκαλίας του. Και οφείλει να γνωρίζει ότι όποια γνώση αποκτάται χωρίς χαρά, δεν ενδιαφέρει το διδασκόμενο και ξεχνιέται εύκολα. Αγάπη, λοιπόν, και ενδιαφέρον για τη διδασκαλία, αν θέλουμε να υπηρετήσουμε αποτελεσματικά την υπόθεση του πολιτισμού και της παιδείας.