ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Πέρα από την αρχαία ελληνική δημοκρατία: τίτλος που υποδηλώνει ταυτόχρονα τις διαφορετικές σκοπιές και τον κοινό προσανατολισμό αυτού του βιβλίου, το οποίο περιλαμβάνει μελέτες για τον ομηρικό και τον κρητομυκηναϊκό κόσμο, την αρχαιοελληνική οικονομία και κοινωνία, την ιστορία, τη μυθολογία και την κοινωνία των πλατωνικών διαλόγων, τη θέση της Ελλάδας στη φαντασία της αστικής και της επαναστατικής Γαλλίας ή στη σκέψη του Σατωμπριάν και του Ρενάν, τον δεσποτισμό και τον ασιατικό τρόπο παραγωγής... Η αθηναϊκή δημοκρατία, και ευρύτερα η αρχαία ελληνική πόλις, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των στοχασμών, που εκκινούν όμως κάθε φορά «πέραν» αυτής.

Πέραν κοινωνικό: ο κεντρικός πυρήνας της πόλης αναδεικνύεται καθαρότερα σε αντιδιαστολή προς τις ομάδες που αποκλείει - τις γυναίκες, τους δούλους, τους ξένους. Πέραν χρονικό: η δημοκρατική πόλη καθρεφτίζεται αντιθετικά σε προγενέστερες και μεταγενέστερες, μυθολογικές ή ιστορικές, πολιτείες, από την Ατλαντίδα και την Τροία ώς τη Σπάρτη και τη Ρώμη. Πέραν διανοητικό: η ελληνική δημοκρατία έγινε αναπαράσταση, πρώτα στις κριτικές των συγχρόνων της κι έπειτα στις αντιλήψεις του χριστιανισμού, στις αξίες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης και στις νεότερες ερμηνείες του «ελληνικού θαύματος» τον 19ο αιώνα. Τέλος, πέραν ιστοριογραφικό: η αρχαία πόλη είναι το αντικείμενο ιστορικών λόγων που τη βλέπουν από την απόσταση της εποχής τους και μέσα από το φίλτρο των συνομιλητών που επιλέγουν (εδώ του Φίνλεϋ και του Μομιλιάνο).

Στα δοκίμια αυτά, που αναδεικνύουν την πολλαπλότητα και μαζί την ενότητα του ελληνικού κόσμου, αποτυπώνεται η πνευματική πορεία ενός από τους σημαντικότερους ιστοριογράφους και κριτικούς διανοούμενους του καιρού μας.

Τα κείμενα που απαρτίζουν αυτό το βιβλίο έχουν κοινό σημείο αναφοράς την αρχαία ελληνική δημοκρατία, αλλά ασχολούνται με ιστορικά ή μυθολογικά φαινόμενα και με ιστοριογραφικές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις που αναπτύσσονται σε αντιδιαστολή προς αυτήν.