ΟΙ ΒΕΡΓΙΑΝΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΒΑΝΙΤΟΒΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Η αναλυτική εξέταση της δράσης της ρουμανικής προπαγάνδας στην περιοχή και της εμπλοκής της στα τοπικά γεγονότα της Μακεδονικού Αγώνα έρχεται να εκθέσει τα αίτια και τις επιπτώσεις. Ξεκινώντας από τη μητροπολιτική Αβδέλλα, έκανε τα πρώτα αβέβαια βήματά της ανάμεσα στους Βεργιάνους Βλάχους εκμεταλλευόμενη τις συγγενικές σχέσεις, που σε εκείνες της εποχές έπαιζαν έναν ιδιαίτερα καθοριστικό ρόλο στους παραδοσιακούς δεσμούς ανάμεσα στις φάρες και τα τσελιγκάτα. Εισχώρησε στο κοινωνικό σύστημα του τσελιγκάτου και προσπάθησε να προσεταιριστεί ορισμένους μεγαλοτσελιγκάδες, για να μπορέσει να επιβάλει τις απόψεις της στους πιστικούς και τους μικρούς σμίκτες. Μπόρεσε να κερδίσει έδαφος εκμεταλλευόμενη τοπικές έριδες, κοινωνικές ή οικονομικές συγκρούσεις, ακόμη και ενδοοικογενειακές διαφορές. Ενίσχυσε και ενισχύθηκε από ανθρώπους που θέλησαν να προστατεύσουν ή να επεκτείνουν τα συμφέροντά τους. Συχνά οι οπαδοί της ήταν άνθρωποι που είχαν ταλέντο στην πολιτική και που οι προσωπικές τους φιλοδοξίες βρήκαν διέξοδο και προοπτική στους στόχους της προπαγάνδας.

Ευθύνη για την εξέλιξη έφεραν και οι κυρίαρχες και κατεξοχήν ελληνόφωνες κοινωνίες των πόλεων, οι οποίες αντιμετώπιζαν τους Βλάχους ως επυλίδες και αρνούνταν να τους αναγνωρίσουν το δικαίωμα της ισοπολιτείας στα κοινά. Στην περίπτωση των λιγότερο προνομιούχων Αρβανιτόβλαχων η συλλογικότερη περιθωριοποίησή τους τούς έκανε περισσότερο ευάλωτους. Οι ρουμανικές οικονομικές και εκπαιδευτικές παροχές έπαιξαν και αυτές το ρόλο τους. Βέβαια, στις τότε επιλογές σοβαρό ρόλο έπαιξαν και οι πιέσεις και οι τακτικές των διάφορων ένοπλων ομάδων όλων των παρατάξεων, όπως και η στρατηγική του «διαίρει και βασίλευε» που ακολουθούσαν οι Τούρκοι.

Η εκρηκτική κατάσταση και ο κύκλος του αίματος οδήγησαν σε διάσπαση της παραδοσιακής συνοχής ανάμεσα στους Βλάχους της περιοχής, καθώς η προπαγάνδα δεν μπόρεσε να επιβάλει συλλογικά τις απόψεις και τις επιθυμίες της. Ουσιαστικά η δράση