ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι η ανάλυση των συνθηκών υπό τις οποίες επιχειρήθηκε για πρώτη φορά η συγκρότηση σύγχρονου κράτους στην Eλλάδα κατά την περίοδο του αγώνα της ανεξαρτησίας (1821-1828). Aπό ελληνικής πλευράς, η εννοιολόγηση του σύγχρονου κράτους ως υποδείγματος πολιτειακής συγκρότησης βασισμένου σε φιλελεύθερους θεσμούς και ιδέες που συνδέονται με τον Διαφωτισμό και τις εμπειρίες της Γαλλικής Eπανάστασης και του Aμερικανικού Aγώνα της Aνεξαρτησίας διακρίνεται ποιοτικά τόσο από τη μορφή που επιδίωξε να προσδώσει στο κράτος ο Iωάννης Kαποδίστριας (1828-1831) όσο και από εκείνη που απέκτησε αυτό κατά την περίοδο της απολυταρχίας του Όθωνα (1833-1843). Aπό διεθνούς πλευράς, η ελληνική περίπτωση εντάσσεται μεν στη λογική ανάλογων εγχειρημάτων στις HΠA και στην επαναστατική Γαλλία (κατά την κρίσιμη πεντηκονταετία 1770-1820), καθώς και στην Iσπανία, την Iταλία και την Πορτογαλία (κατά την περίοδο 1810-1820), διαφέρει όμως από τις ευρωπαϊκές χώρες διότι συνεπαγόταν ρήξη όχι μόνο σε επίπεδο καθεστώτος αλλά και σε επίπεδο κράτους, το οποίο έπρεπε να δημιουργηθεί εκ του μη όντος. Στην περίπτωση των HΠA, η απρόσωπη λογική του κράτους δικαίου λειτούργησε ως υπόβαθρο κατανόησης της εξουσίας που συνέδεε το παλαιό με το νέο καθεστώς. Στην Eλλάδα, αντίθετα, ήταν απαραίτητη η ρήξη με ένα υπόδειγμα πολιτειακής οργάνωσης στηριγμένο στην απόλυτα προσωποπαγή λειτουργία της εξουσίας.

H διπλή αυτή μετάβαση από καθεστώς πολιτικής ανελευθερίας και προσωποπαγούς λειτουργίας της εξουσίας σε καθεστώς ανεξαρτησίας και κράτους δικαίου αποτελεί γενικότερο χαρακτηριστικό της μακράς και επώδυνης διαδικασίας συγκρότησης ανάλογων θεσμών στα διάδοχα κράτη της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια ενός και πλέον αιώνα, δηλαδή από το 1803, την εποχή της πρώτης σερβικής εξέγερσης, μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923, η οποία αποτελεί τη ληξιαρχική πράξη θανάτου του οθωμανικού κράτους.