Η ΔΙΑΜΑΧΗ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΙΩΝ GADAMER HABERMAS

Ο Hans-Georg Gadamer (1900-2002) αποτελεί χωρίς αμφιβολία έναν από τους σημαντικότερους στοχαστές του προηγούμενου αιώνα. To έργο του Αλήθεια και μέθοδος θεωρείται σήμερα ένα από τα ιδρυτικά κείμενα της «φιλοσοφικής ερμηνευτικής», δηλαδή μιας φιλοσοφικής κατεύθυνσης που ξακολουθεί να παίζει στη σύγχρονη φιλοσοφική συζήτηση καίριο και αναντικατάστατο ρόλο.

Πρωταρχικό μέλημα του Γερμανού στοχαστή είναι να δείξει ότι κάθε γνήσια κατανοητική προσοικείωση του κόσμου, άλλων ανθρώπων, άλλων πολιτισμών καθώς και του εαυτού μας επιβάλλεται να αναλυθεί ως αποτέλεσμα μιας διαδικασίας διαλογικής συνεννόησης. Από τη σύζευξη αυτή κατανόησης και συνεννόησης εμπνεόμενος, ο Jurgen Habermas (γεννημένος το 1929) προτείνει στο μείζον έργο του Θεωρία της επικοινωνιακής δράσης (1981) την αναθεμελίωση της κριτικής κοινωνικής θεωρίας στη βάση μιας πραγματολογικής και διαλογικής θεώρησης της γλώσσας. Συγχρόνως, όμως, εκφράζει την έντονη διαφωνία του με την προσπάθεια του Gadamer να επανανομιμοποιήσει φιλοσοφικά τις έννοιες της παράδοσης, της αυθεντίας και της προκατάληψης, οι οποίες ωθούν τη φιλοσοφική ερμηνευτική να υιοθετήσει μια μάλλον συντηρητική πολιτική στάση.

Το ανά χείρας βιβλίο εξετάζει συστηματικά τις ενστάσεις που διατυπώνει ο Habermas κατά του εγχειρήματος της φιλοσοφικής ερμηνευτικής και επιχειρεί να αναδείξει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες η φιλοσοφική ερμηνευτική θα μπορούσε να συναντήσει την κριτική κοινωνική θεωρία και να δικαιολογήσει, μέσα στο πλαίσιο του δικού της στοχασμού, το δίκαιο αίτημα για μια κριτική των παρατηρούμενων στις σύγχρονες, εξαιρετικά περίπλοκες, κοινωνίες στρεβλώσεων της επικοινωνιακής ικανότητας των ανθρώπων. Η θέση που διατυπώνεται εδώ είναι ότι ο Gadamer, με τη φαινομενικά προκλητική αποκατάσταση των εννοιών της παράδοσης, της αυθεντίας και της προκατάληψης, δεν αποσκοπεί στην απαξίωση του κριτικού στοχασμού εν γένει, αλλά, απεναντίας, στη διασφάλιση εκείνων των θεμελιωδών αρχών από τις οποίες κάθε άσκηση κριτικού κοινωνικού ελέγχου αντλεί τη νομιμότητά της και τον έσχατο προσανατολισμό της.