ΕΩΣΦΟΡΟΣ ΚΑΙ ΑΒΥΣΣΟΣ

Ο ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Η παρούσα μελέτη είναι καρπός της πολύχρονης διδασκαλίας του Παπαδιαμάντη στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Στηρίζεται πάνω σε μια αντικειμενική, απροκατάληπτη, καθαρά φιλολογική, ανάγνωση ολόκληρου του έργου του συγγραφέα : μυθιστορήματα και διηγήματα.

Παρατηρώντας, από έργο σε έργο, διάφορες έμμονες εικόνες, σκηνές, εκφράσεις, σύμβολα, και προσπαθώντας ν' αποκρυπτογραφήσει σειρά από κείμενα όπου υπάρχει φανερά κρυπτογραφικός τρόπος γραφής, καθορίζει τρεις θεμελιακές, αλληλένδετες, μυθικές ενότητες : 1) τον μύθο του νερού, του πνιγμού και της αβύσσου, 2) τον μύθο του θανάτου, 3) τον "οικογενειακό" μύθο, που διηγείται τον έρωτα του γιου για τη φαντασιακή μητέρα του, την εωσφορική ταύτιση του γιου με τον Χριστό και της γοητευτικής και φόνισσας μητέρας με την Παναγιά, και το οικτρό τέλος αυτού του έρωτα. Ο μυθικός χαρακτήρας της παπαδιαμαντικής γραφής επιβεβαιώνεται από το χειρισμό των διαφόρων μύθων : παραλλαγές, υποκαταστάσεις, αντιστροφές, κτλ.

Η εικόνα του Παπαδιαμάντη που βγαίνει απ' αυτή την ανάγνωση είναι, βέβαια, πολύ διαφορετική από τη συνηθισμένη. Μελέτες μεμονωμένων έργων έχουν ήδη δημοσιευτεί κατά καιρούς σε περιοδικά. Ελπίζεται ότι η συγκέντρωσή τους σε ενιαίο τόμο, η οργάνωσή τους σε λογική σειρά και η συμπλήρωσή τους με άλλες μελέτες θα δείξουν την απόλυτη συνέπεια του παπαδιαμαντικού μύθου και θα πείσουν τον καλόπιστο αναγνώστη. Ο Παπαδιαμάντης είναι συγγραφέας πολύ μεγαλύτερης εμβέλειας απ' ό, τι νομίζεται συνήθως.