ΔΕΥΤΕΡΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

Μίλησα στην αρχή για "θέατρο του απροσδόκητου"· το στοιχείο αυτό, που πρυτανεύει και στη "Δεύτερη Υπηρεσία" χωρίς να εμφανίζεται πάντοτε ως συνέπεια της καθόλου δραματικής ανάγκης, είναι κατ εξοχήν χαρακτηριστικό, όχι της παραλογικής αλλά της ρεαλιστικής αφετηρίας. Και η αφετηρία στον Μρόζεκ είναι σχεδόν πάντα ρεαλιστική γιατί, εκτός από τους αντίστοιχους τρόπους στην πρόοδο της σύνθεσης, απαντά και ως φόρμα του θεματικού υλικού του οικείου κοινωνικοπολιτικού περίγυρου. Αν η μεταβολή των συνθηκών μιας συγκεκριμένης του πλοκής υπακούει στον παραλογικό χαρακτήρα, αυτός όμως εμπεριέχεται σε μια διαδικασία απροσδόκητων μεταπτώσεων από μια ρεαλιστική κατάσταση σε μια άλλη. Έτσι το απροσδόκητο, αρδευόμενο από την ειρωνεία, τον σαρκασμό, την αγριότητα ή ακόμη και το μπουρλέσκο, επικαλύπτει το παράλογο, όπως ακόμη και το υπερρεαλιστικό. Από άποψη ουσίας επισημαίνεται έτσι μια ιδιόμορφη συγγένεια με τον Κάφκα και από άποψη τεχνικής με τον Γκόγκολ. Όποιος παραπέρα θα θελε να εντοπίσει ομοιότητες με τον Ιονέσκο και γενικότερα με τη δυτική αντίληψη για το Παράλογο, θα δικαιωνόταν μεν ως προς το κοινό στοιχείο του γκροτέσκου, η διαφοροποίηση όμως θα γινόταν εμφανής λόγω των άμεσων ή μάλλον βίαιων πολιτικών αναφορών στον Μρόζεκ.